Vaccinatie tegen atherosclerotische hart- en vaatziekten

Naar aanleiding van succesvolle resultaten bij muizen kan mogelijk een vaccin worden ontwikkeld dat mensen beschermt tegen een verhoogd cholesterolgehalte en de vernauwing van slagaders door ophoping van vet (atherosclerose, of aderverkalking). Inmiddels is een fase I-studie met patiënten van start gegaan om te zien of de onderzoeksresultaten kunnen worden toegepast op mensen.

 

Het onderzoek, dat deze week in het European Heart Journal, werd gepubliceerd, is het eerste waarin wordt aangetoond dat het mogelijk is om genetisch gemodificeerde muizen immuun te maken met een molecuul dat ervoor zorgt dat het lichaam antistoffen produceert tegen het enzym PCSK9 (proproteïne convertase subtilisine/kexine type 9), dat verhindert dat LDL-cholesterol ('slecht' cholesterol) uit het bloed wordt onttrokken.

 

Mensen met een hoog LDL-cholesterolgehalte, of dat nu door erfelijke aanleg of slechte eet- en leefgewoonten wordt veroorzaakt, lopen een veel groter risico om op jonge leeftijd al hart- en vaatziekten te ontwikkelen. Deze aandoeningen van het hart en de bloedvaten, veroorzaakt door aderverkalking, hebben besmettelijke ziekten wereldwijd ingehaald als belangrijkste doodsoorzaak. Momenteel worden er geneesmiddelen als statines gebruikt om het LDL-cholesterolgehalte te verlagen. Deze moeten echter dagelijks worden ingenomen, en hoewel ze over het algemeen weinig problemen geven, kunnen ze bij sommige mensen nadelige bijwerkingen hebben. De meest recent goedgekeurde cholesterolverlagende middelen zijn monoklonale antilichamen die PCSK9 remmen. Hoewel ze zeer effectief zijn, is het effect maar van korte duur, waardoor ze vaak opnieuw moeten worden toegediend en hoge kosten met zich meebrengen.

 

Voor het onderzoek kregen muizen die zijn gevoed met vet, Westers eten om een hoog cholesterolgehalte en aderverkalking te veroorzaken, onderhuidse injecties met het AT04A-vaccin. Dit resulteerde in een verlaging van het totale cholesterolgehalte met maar liefst 53%, een vermindering van atherosclerotische schade met 64% en een reductie van biomarkers voor ontstekingen van de bloedvaten met 21-28%, ten opzichte van niet-gevaccineerde muizen. Bovendien bleven de geproduceerde antilichamen functioneel gedurende de volledige onderzoeksperiode en waren de concentraties zelfs na afloop van het onderzoek nog hoog.

 

Het onderzoek werd uitgevoerd met genetisch gemodificeerde muizen: de APOE*3-Leiden.CETP-muis. Deze muis werd door TNO en het LUMC ontwikkeld voor onderzoek naar de ontwikkeling van hyperlipidemie en aderverkalking en is een voorspellend, overdraagbaar diermodel gebleken voor onderzoek naar de werkzaamheid en veiligheid van menselijke geneesmiddelen.

 

“Indien deze bevindingen succesvol kunnen worden toegepast op mensen, zou dat kunnen betekenen dat we een langdurige therapie kunnen ontwikkelen die na de eerste vaccinatie slechts jaarlijks herhaald hoeft te worden, aangezien de geproduceerde antilichamen maanden na de vaccinatie nog actief zijn. Dit zou een effectievere, makkelijkere behandeling van patiënten tot gevolg hebben, evenals een hogere naleving door patiënten”, aldus Dr. Günther Staffler, hoofd technologie bij AFFiRis (het bedrijf dat het AT04A-vaccin heeft ontwikkeld) en een van de auteurs van het onderzoek.

 

Bron: TNO.nl