Remko Kuipers over hartfalen: Een Fiat 500-motor begeeft het in een vrachtwagen

Als je een vrachtwagen aan de gang wilt houden met een Fiat-500-motor, gaat het op den duur mis. Op een gegeven moment houdt de motor het voor gezien, raakt oververhit, ontploft of loopt vast. Precies zo zit het met je hart. Als je dik bent, kan het hart dat op een gegeven moment niet meer aan en takelt af of houdt ermee op.

Die vergelijking maakte cardioloog Remko Kuipers tijdens ons digitale café over leefstijl en het hart, op dinsdag 26 maart. Onderwerp van dit goed bekeken en succesvolle digitale café was hartfalen. Vandaar ook de vergelijking met de Fiat 500. Het hart faalt in het goed kunnen rondpompen van bloed als er teveel van gevraagd wordt. Een van die risicofactoren is dik zijn. Maar er zijn er meer. Zoals roken, ongezond eten, te weinig nachtrust, snurken, stress, om er maar een paar te noemen. Wat je ertegen kunt doen? Vooral (veel) bewegen, gezond eten, genoeg slapen, afvallen, niet roken en alcohol laten staan.

Symptomen

Van hartfalen spreken we als er sprake is van een aantal symptomen die in die richting wijzen. De voornaamste van die symptomen is vocht vasthouden. Omdat het hart moeite heeft met het rondpompen van het bloed, kan het ook niet goed vocht afvoeren, wat kan leiden tot bijvoorbeeld gezwollen voeten door vochtophoping, of vocht achter de longen of in de buik.

Hartfalen is een klinische diagnose. Dat wil zeggen: die wordt in het ziekenhuis (klinisch) geconstateerd aan de hand van een aantal symptomen (diagnose). Symptomen als vochtophoping, kortademigheid, maar ook problemen door lekkende of verkalkte kleppen. In dat laatste geval pompt het hart bloed naar achteren, waardoor de organen te weinig zuurstofrijk bloed krijgen.

Pompfunctie

In alle gevallen is de pompfunctie van het hart gestoord. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen systolisch en diastolisch hartfalen. Bij systolisch is er sprake van bovendruk, het probleem zit in het uitknijpen en uitpompen van het bloed; bij diastolisch is er sprake van onderdruk, waarbij het hart wel goed knijpt, maar onvoldoende vult met bloed. Dan heb je ook nog een onderscheid tussen problemen in de linker- of rechter harthelft. Deze laatste helft pompt zuurstofarm bloed naar de longen waar dat bloed als het goed is kan worden verzadigd met zuurstof, en vervolgens naar de linker harthelft gaat om van daaruit via de arteriën het lichaam in gepompt te worden.

Longen

Als in de linkerhelft een klep hapert, leidt het op die plek tot hartfalen. Het bloed wordt niet meer goed weggepompt via de grote bloedsomloop. De kans wordt dan groter dat veel vocht achter de longen blijft zitten, wat leidt tot kortademigheid. Als links het goed doet, maar rechts zit het probleem, dan wordt het bloed niet goed naar en door de longen gepompt, waardoor het vocht naar de benen kan zakken met als gevolg dikke enkels en dergelijke. Vaak zie je dan ook hoge bloeddruk. Er kunnen allerlei redenen zijn waarom de longen hun werk niet goed kunnen doen, met name door roken. Daardoor ontstaan littekens in de longen. Daarnaast leidt overgewicht tot snurken en apneu, met ademstilstanden, die het risico op hartfalen vergroten.

Hypertensie

Hartfalen is vaak het gevolg van hypertensie (hoge bloeddruk). Dan functioneert het hart niet meer goed. Het wordt in veel gevallen steeds dikker, dijt meer en meer uit. Maar uiteindelijk raakt het hart ‘uitgelubberd’, zoals Remko dat noemde. Dan functioneert het slecht en is er sprake van hypertensieve cardiomyopathie. Het gevolg van hartfalen is een lage bloeddruk door te weinig kracht om het bloed rond te pompen. Want een ziek hart houdt een hoge bloeddruk niet lang vol, aldus Remko.

Wat ook kan gebeuren is dat het hart niet naar buiten uitdijt, maar naar binnen. Daardoor groeit het als het ware dicht, iets wat vaker bij vrouwen op hogere leeftijd voorkomt. Er past nauwelijks bloed in, waardoor de hartslag heel hoog wordt in een poging het bloed toch nog rond te pompen. In dit soort gevallen mag de cardioloog geen bètablokkers voorschrijven die de hartslag verlagen, want dat faalt het rondpompen van bloed helemaal.

Medicatie

Medicatie die vaak wordt voorgeschreven bij hartfalen bestaat met name uit plaspillen om vocht af te voeren, medicijnen tegen hypertensie, blokkers om het hartritme te verlagen en daarmee het hart voldoende tijd te geven om vol met bloed te stromen wat de hartslag effectiever maakt – uitgezonderd bij mensen met kleine, dikke hartjes, zoals net beschreven.

Afvallen!

“Het allerbelangrijkste is afvallen”, benadrukte Remko. “Overgewicht is als het Fiatje 500 dat een vrachtwagen in beweging moet houden. Zo’n vrachtwagen komt niet ver. Overgewicht leidt tot hartfalen en veroorzaakt bovendien vaak aderverkalking. Het beste medicijn is bewegen.”

Leefstijl

Qua leefstijl adviseert hij niet naar Amerika te gaan, want daar kun je geen gezonde voeding krijgen, waarschuwt hij gekscherend. “Een gezonde leefstijl is de crux van gezond blijven. Blijf bewegen, blijft het hart trainen. Eet gevarieerd, vooral veel groenten, en slechts enkele malen per week kip of vis. Drink niet teveel, als je toch al vocht vasthoudt. En wees voorzichtig met zout, want dat houdt vocht vast – vermijd echter een volledig zoutloos dieet, dat is ook ongezond.”

De volgende editie van ons Digitale Hart & Leefstijl Café vindt plaats op donderdag 25 april om 19.30 uur. Het onderwerp dat centraal staat hierbij is boezemfibrilleren. Aanmelden kan hier!