Pim Tonino benoemd tot hoogleraar: ‘Verder met wereld veranderen’

De leerstoel van de cardioloog heet Medical Engineering in Interventional Technology. Kort samengevat in het Nederlands: minimaal invasieve ingrepen aan het hart met catheters waarbij veel technologie komt kijken. Eenvoudiger gesteld: onderzoeken en operaties aan de kransslagaders of hartkleppen via kleine openingen, in de lies of pols, waardoor de diagnose beter gesteld kan worden en de impact van de ingreep minder groot is: minder pijn, minder hersteltijd en minder kans op complicaties. “Het is een heel brede leerstoel.”

In Eindhoven de wereld veranderd

Tonino neemt de belangrijkste ‘poten’ van het onderzoek graag door. “In 2009 is in het Hartcentrum van het Catharina Ziekenhuis een dottermethode ontwikkeld. De baanbrekende resultaten werden gepubliceerd in het vooraanstaande medische tijdschrift the New England Journal of Medicine. Dat gebeurde onder leiding van cardioloog Nico Pijls, onder wie ik een jaar later cum laude promoveerde aan de Technische Universiteit Eindhoven. De kern van deze toen nieuwe techniek: cardiologen kunnen dankzij drukmetingen in de kransslagader nauwkeurig in kaart brengen of een kransslagadervernauwing de bloedstroom naar de hartspier hindert. Ook wordt duidelijk of er door de vernauwing sprake is van zuurstofgebrek en – in geval van meerdere vernauwingen – welke de boosdoener is. Zo bepalen we of we bij het dotteren een stent (hol buisje van gaas) moeten plaatsen. In Eindhoven hebben we hiermee – dankzij dertig jaar onderzoek – de wereld veranderd. En daarmee gaan we verder, met nóg betere en geavanceerdere meetmethodes: niet alleen met druksensoren maar ook met miniatuur temperatuursensoren. Daarmee kunnen we ook weerstanden meten in het hart om bijvoorbeeld ziekten in de kleine bloedvaatjes te ontdekken die wij op het oog niet zien. Een prachtig voorbeeld van hoe de techniek van de TU/e en de hoogspecialistische hartzorg van het Catharina Ziekenhuis elkaar vinden.”

Kun je Tonino hierdoor zien als de opvolger van de gepensioneerde en gerenommeerde Pijls, die eenzelfde soort leerstoel had aan de TU/e? “Voor een deel is het voortzetten van werk dat we samen al deden, maar met de opgedane kennis hebben we nu bijvoorbeeld ook een nieuwe technologie ontwikkeld met drukmetingen en sensoren. Daarmee kunnen we bij mensen met een niet-ernstige aortaklepvernauwing bepalen of je wel of geen interventie – lees: eigen hartklep vervangen door een mechanische of biologische hartklep – moet doen. Het lijkt eigenlijk best veel op die techniek voor bij het dotteren, maar dan dus in de aortaklep in plaats van in de kransslagaderen. We zitten nu middenin dit proces: het is ontwikkeld en gevalideerd (juistheid bevestigd), mede met hulp van het lab van de TU/e. Momenteel zit er ook een promovendus in Houston, Texas, Hij deed samen met een collega van mij elf varkensexperimenten  en is nu bezig met een grote patiëntgerelateerde studie.”

En de interventie-cardioloog wil graag nog een belangrijke onderzoekslijn benoemen: kunstmatige intelligentie, oftewel AI. “Dat is nogal een containerbegrip, dat klopt. Wat ik concreet bedoel, is het verbeteren van processen met grote hoeveelheden data. Een mooie ontwikkeling is bijvoorbeeld een toepassing van het simpele ECG. Dat is een hartfilmpje dat de elektrische signalen van het hart in een grafiek weergeeft. Eenvoudig te doen bij een patiënt met plakkertjes op de borst. Daar maken we er jaarlijks, alleen al in het Catharina Ziekenhuis, meer dan 10.000 van. We kunnen straks, zo lijkt het, daarmee gaan voorspellen of iemand hartfalen heeft. We hebben het ECG namelijk op grote schaal gekoppeld aan een bloedtestje dat hartfalen ontdekt. Als we dat daadwerkelijk bereiken, dan zou een gedeelte van die zorg dus naar de huisarts kunnen. Die weet dan heel goed wanneer hij de patiënt bij kortademigheid door moet sturen of niet. Dat zou zorgen voor minder zorgkosten en minder mensen die onnodig naar het ziekenhuis komen.”

Benoeming is eervol

Tonino gaat een dag in de week op de universiteit werken. Voor het grootste deel bestaat die dag uit onderzoek, maar ook deels uit het geven van colleges. “Het kan misschien voorkomen dat ik een keer extra tijd nodig heb op de TU/e, maar ik weet dat het voor mijn collega’s geen enkel probleem is om dan het extra werk op te vangen. Zij maken het verrichten van onderzoek op die manier mede mogelijk en daar ben ik ze zeer erkentelijk voor. Onderzoek zit echt in het DNA van het Catharina Ziekenhuis.”

De benoeming voelt als eervol. “Maar de eer is natuurlijk niet de belangrijkste drijfveer. Wat dan wel? De titel en functie zijn een belangrijk instrument om het onderzoek naar een hoger plan te trekken. Het zorgt voor een intensievere samenwerking met de TU/e, het opent deuren en het geeft de onderzoeker de tijd voor het bedenken van nieuw onderzoek en het aanvragen van subsidies, wat belangrijk is voor een niet-academisch ziekenhuis. Dat moet onderzoek grotendeels zelf bekostigen.”

Tonino is de negentiende hoogleraar van het Catharina Ziekenhuis. Met name de laatste jaren gaat het hard op dat vlak. Sinds 2017 is het aantal hoogleraren verbonden aan het ziekenhuis meer dan verdubbeld: van 9 naar 19. Volgens de cardioloog is dat geen toeval. “Daarvoor is hier het juiste klimaat geschapen. Je voelt dat wetenschappelijk onderzoek om de zorg te verbeteren echt belangrijk wordt gevonden. En dus ook gestimuleerd. Het is mooi dat we met samenwerkingsverbanden als met de TU/e en andere universiteiten hard aan de weg aan het timmeren zijn.”

Bron: Catharina Ziekenhuis