Oudejaarslot maakt tijdelijk gelukkig

Zaag je mensen door over geld of seks en vraag je ze vervolgens hoe gelukkig ze zijn, dan zijn zij gemiddeld minder gelukkig dan mensen die je niet eerst hun aandacht op geld of seks laat richten.*
Maar als je mensen vragen stelt over de oudejaarsloterij en vervolgens vraagt hoe gelukkig ze zijn, dan voelen zij zich gemiddeld 4 procent gelukkiger dan mensen die niet eerst naar de oudejaarsloterij gevraagd worden. Bij mensen die een lot hebben gekocht of dat van plan zijn, is het geluksgevoel zelfs 17 procent hoger. Echter: herhaal je de test in januari, dan is het geluksgevoel na vragen over de oudejaarsloterij gemiddeld 20 procent lager vergeleken met mensen die daar niet eerst over ondervraagd worden. Kortom: de oudejaarsloterij maakt mensen gelukkig – tot de trekking.

Sprankjes hoop
Economen van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzochten hoe mensen reageren op de oudejaarsloterij. Ze stelden ook vragen over de inschatting van winstkansen. Als de loten twee keer zo duur worden en drie keer zo veel winst op kunnen leveren, zou bijna 70 procent procent van de kopers afhaken. Als loten de helft gaan kosten en drie keer minder winst opleveren, zou bijna 90 procent nog steeds loten kopen. En dat terwijl de eerste keuze rekenkundig gezien gunstiger is – want de kans op winst is in het ene geval 2:3 en in het andere 0,5:0,33 – wat hetzelfde is als 1: 1,5 of 1:0,66.

De uitkomsten tonen volgens Esther-Mirjam Sent, hoogleraar Economische theorie en economisch beleid, nog maar eens aan hoe beperkt rationeel mensen zijn als het over geld gaat. ‘Ze denken alleen aan de winstmogelijkheden, niet aan de kans daarop en klampen zich vast aan sprankjes hoop. Het is helemaal niet moeilijk om daar misbruik van te maken.’

Bij de Staatsloterij is het zo dat van iedere 100 euro die wordt ingelegd, de kopers gemiddeld 67 euro terugkrijgen. De kans op een prijs van 1000 euro of meer is ongeveer 1:10.000. ‘De meeste deelnemers zullen dus nooit een grote prijs winnen.’

Goed kiezen is vreselijk lastig
De moeite die mensen hebben met het afwegen van de voor- en nadelen van een hogere of lagere inleg voor een grotere of lagere winstkans, toont volgens Sent nog eens aan hoe moeilijk mensen het vinden om cijfers, kansen en risicoÂ’s goed af te wegen. ‘Toch gaat de overheid ervan uit dat mensen dat wél kunnen. Alles wat er de afgelopen jaren over ons heen gekomen is aan beleid, stuurt aan op zelf kiezen. De goedkoopste energieleverancier, het beste telefoniecontract, de voordeligste ziektekostenverzekering – mensen vinden het vreselijk lastig om een goede keuze te maken en laten zich ook hierbij eerder leiden door emoties dan door een rationele afweging. Wat goed nieuws is voor de marketeers, maar niet per se voor het publiek.’

Wat Sent betreft, zou de overheid dan ook wel grenzen mogen stellen aan de complexiteit van de keuzemogelijkheden. Ook zou het goed zijn als al op de middelbare school meer aandacht wordt besteed aan geldzaken.

*Ongelukkig door focus op geld of seks
Dat mensen minder gelukkig worden wanneer je hen doorvraagt over geld of seks, blijkt uit onderzoek waarbij aan 250 proefpersonen vragen over geld werden voorgelegd – zoals: bent u tevreden over uw salaris, hoe vaak heeft u in een vijfsterrenhotel gelogeerd, houdt u van kaviaar. De groep aan wie deze vragen gesteld werden, scoorde vervolgens significant lager op de vraag hoe gelukkig men was met zijn of haar leven dan een groep die niet eerst werd gefocust op geld.

Een andere groep die eerst vragen over seks kreeg voorgelegd – zoals: doet u het ’t liefst met het licht aan of uit, hoeveel sekspartners heeft u het afgelopen half jaar gehad, zou u wel eens vastgebonden willen worden – scoorde ook significant lager op de geluksvraag dan de  ‘ongefocuste’ groep.