Gewichtstoename door medicatie: wat nu?

Als je hartmedicatie gebruikt, kun je te maken krijgen met gewichtstoename. In de praktijk blijkt dat het lastig kan zijn om die extra kilo’s kwijt te raken. Wat kun je hieraan doen? Apotheker Anne-Margreeth Krijger geeft je in dit artikel advies.

Gewichtstoename bij medicatie

Bètablokkers verlichten de belasting van het hart. Artsen schrijven ze voor bij verschillende hart- en vaatziekten. Bijvoorbeeld na een hartinfarct, bij angina pectoris (pijn op de borst), hoge bloeddruk of bepaalde hartritmestoornissen. Het doel van deze medicijnen is om de hartslag en bloeddruk te verlagen. Volgens apotheker Anne-Margreeth zijn er veel verschillende soorten bètablokkers, maar moet je bij sommige extra alert zijn. Ze legt uit: “Van bètablokkers met de werkzame stof metoprolol, propranolol of atenolol is bekend dat deze gewichtstoename kunnen veroorzaken.” Hoe komt dat? “Ze kunnen de stofwisseling vertragen en de vetverbranding verminderen. Andere veel gebruikte bloeddrukverlagende middelen, zoals ‘plastabletten’ (bijvoorbeeld hydrochloorthiazide of chloortalidon), ACE-remmers (zoals enalapril en lisinopril) of calciumantagonisten (bijvoorbeeld amlodipine) zorgen niet voor gewichtstoename.” Volgens de apotheker verschilt het per persoon of je last krijgt van gewichtstoename bij bepaalde bètablokkers. “Leeftijd, hormonale schommelingen en dosering spelen een rol. In het algemeen geldt: hoe hoger de dosis, hoe groter het risico.” Maar het blijft niet alleen bij bètablokkers: Anne-Margreeth wijst ook op andere ‘beruchte’ medicijnen die gewichtstoename kunnen veroorzaken.

Beruchte medicatie

Heb je naast hartproblemen bijvoorbeeld last van depressieve gevoelens? Dan gebruik je mogelijk medicijnen om deze klachten te verminderen. Anne-Margreeth: “Bepaalde medicijnen bij depressie staan bekend om de bijwerking gewichtstoename, zoals citalopram. Hetzelfde geldt voor bepaalde antipsychotica (bijvoorbeeld quetiapine), diverse bloedglucose verlagende middelen (denk aan insuline of gliclazide), anti-epileptica (zoals valproïnezuur) en corticosteroïden die door het hele lichaam werken (bijvoorbeeld prednison). Gebruik je een van deze werkzame stoffen in combinatie met jouw hartmedicatie? Dan kan het zomaar zijn dat deze medicijnen bijdragen aan de gewichtstoename.”

Oorzaak van gewichtstoename

De gewichtstoename die je ervaart kan volgens de Anne-Margreeth veroorzaakt worden door meerdere factoren. “Neem bijvoorbeeld levensstijl: een ongezond eetpatroon, alcoholgebruik, stress, een slechte nachtrust en te weinig beweging zijn veelvoorkomende oorzaken.” Hoe kom je erachter waar de gewichtstoename vandaan komt? “Je moet altijd een brede blik houden”, vertelt Anne-Margreeth. “De gedachte: ‘het zal wel door het nieuwe medicijn komen’, kan erg gevaarlijk zijn. Natuurlijk kan dat zo zijn, maar laat je er niet door verblinden. Het is verstandig om alle factoren te analyseren. De vragenlijst op www.checkoorzakenovergewicht.nl kan hierbij helpen.” Een andere tip is om de BATM-formule te gebruiken. Hierbij beantwoord je de vragen: is gewichtstoename een Bekende bijwerking van dit medicijn? Zijn er andere verklaringen voor mijn gewichtstoename? Is mijn gewichtstoename net na de start van de nieuwe medicatie begonnen (Tijdsrelatie)? Gebruik ik andere Medicatie die gewichtstoename kan veroorzaken? “Het kan lastig zijn om deze vragen zelf te beantwoorden”, erkent Anne-Margreeth. “Vraag je apotheker om hulp als je er niet uitkomt. Deze helpt je een overzicht te maken en te ontdekken waar het probleem kan liggen.”

Aangekomen van medicatie

Blijkt uit de analyse dat de nieuwe medicatie de oorzaak is van je gewichtstoename? “Overleg dan met de voorschrijvende arts of het medicijn afgebouwd kan worden en of er een ander medicijn gegeven kan worden”, aldus Anne-Margreeth. “Gewichtstoename, met name toename van de buikomvang, verhoogt de kans op het ontwikkelen van allerlei ziekten. Denk hierbij aan hart- en vaatziekten en diabetes, maar ook leververvetting, longaandoeningen, artrose en nierproblemen.” Maar wat als je afhankelijk bent van het medicijn en er geen geschikte alternatieven zijn? “Helaas is het niet altijd mogelijk om te stoppen. Bij hartritmestoornissen, bijvoorbeeld, zijn bètablokkers vaak onmisbaar. Heb je veel last van gewichtstoename door het medicijn? Neem dan altijd contact op met je cardioloog. Die kan het beste beoordelen of stoppen of overstappen op een ander middel toch mogelijk is.”

Afvallen

Blijf je het medicijn gebruiken dat gewichtstoename veroorzaakt? Dan kan het volgens Anne-Margreeth lastig zijn om af te vallen. Hoe kun je toch die extra kilo’s kwijtraken? De apotheker waarschuwt: “Tegenwoordig willen veel mensen afslankmedicatie gebruiken, maar dat is lang niet voor iedereen geschikt en vaak geen langetermijnoplossing. Hoewel het kan helpen om vet te verliezen, verlies je hierbij ook vaak spiermassa. Spiermassa is een belangrijke factor in je gezondheid. De spieren spelen een hoofdrol bij het regelen van de bloedglucose en zijn een belangrijke bron van bouwstoffen bij herstel van infecties. Mensen die stoppen met deze afslankmedicatie komen in verhouding dan meestal meer in vet aan dan in spiermassa. Met name voor oudere mensen is dit een risico, omdat met het ouder worden de spiermassa steeds verder afneemt.” Verstandiger is volgens de apotheker om je levensstijl te verbeteren. “Focus op gezonde voeding, voldoende slaap, regelmatige beweging en verminder stress. Werken aan een gezonde(re) levensstijl helpt altijd bij een betere gezondheid. Het is zeker slim om deze te optimaliseren, ook als je geen gewicht verliest.”

Tekst: Julia Kroonen
Foto: Anne-Margreeth Krijger

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine