Gekwetste specialisten

verband met het feit dat de opleidingsplaatsen van artsen en specialisten systematisch krap worden gehouden.

Klink verwees onlangs nog naar Amerikaanse ervaringen, die er op zouden wijzen dat als je veel artsen en specialisten opleidt dat tot een grotere zorgvraag leidt en dat het dus maar de vraag is of je er wel meer van moet opleiden. Maar in dit specifieke geval heeft het niet zoveel zin om naar de Verenigde Staten te wijzen, al was het maar omdat de financiering van de zorg daar heel anders in elkaar steekt dan hier het geval is.

Bovendien zijn er hier niet teveel artsen en specialisten, maar systematisch te weinig. Dat draagt bij aan medische fouten. Het leidt ook tot een onevenredige macht van vrijgevestigde specialisten in de niet-academische ziekenhuizen, waar ze als ondernemer inwonen en toch de baas zijn. De salarissen van artsen en specialisten, vooral die van de laatste – en dan vooral de ondernemers onder hen – zijn de hoogste ter wereld. En dat is weer een logisch gevolg van de kunstmatige krapte.

Tegen zijn eigen Amerikaanse wijsheid in, vroeg Klink een jaar geleden dan toch advies of het aantal opleidingsplaatsen in Nederland wellicht niet te laag wordt gehouden. Welnu, dat advies ligt er nu en het valt te hopen dat er wat mee gedaan wordt.

De Raad voor Volksgezondheid en Zorg wil over 5 jaar af van het inderdaad belachelijke loten voor de medicijnenstudie, wel mogen medische faculteiten zelf hun beste kandidaten selecteren. Om een betere ziekenhuiszorg te krijgen zijn er meer specialisten nodig, zegt de adviesraad en dus moet ook in deze specialistenstudies het aantal opleidingsplaatsen omhoog. Bovendien zijn de inkomensvooruitzichten voor specialisten zodanig dat ze zelf hun studie geheel of gedeeltelijk kunnen betalen.

Als deze weg wordt gekozen kan er eindelijk ook eens een eind worden gemaakt aan het gildesysteem dat de Nederlandse medische stand kenmerkt. In de rest van Nederlandse samenleving werd dit middeleeuwse systeem al meer dan twee eeuwen geleden afgeschaft, maar in de medische wereld in Nederland bestaat die nog. Het is een gesloten systeem, waarbij het gilde zelf bepaalt of er nieuwe leerlingen en gezellen bij mogen komen.
De medische gezellen lijden zelf onder het gildesysteem, omdat ze tot ze achter in de dertig zijn klein worden gehouden en voor relatief weinig geld hard moeten werken. Als ze dan zelf aan de beurt zijn om volwaardig lid van het gilde te worden en de voordelen in geld en macht te incasseren houden ze het systeem vervolgens mede in stand. Vergelijk het maar met de eerstejaars student die zich bont en blauw ergert aan de mensonwaardige ontgroening die hij moet ondergaan, maar een jaar later zelf vooraan staat om er aan mee te doen.

Of een gilde zich als een monopolist kan gedragen, wordt bepaald door de overheid. In de middeleeuwen mocht dat, althans vaak. In Nederland mag dat nog steeds, waar het om de medische stand gaat. Dat zou al erg zijn als ze het hier gewoon particulier ondernemerschap betrof, maar de Nederlandse gezondheidszorg (en ook het medisch onderwijs, trouwens) is een collectief gefinancierd systeem, waar geen burger zich aan kan onttrekken. We hebben in Nederland dus een medisch monopolistisch gilde, dat zichzelf bestuurt en de eigen markt krap houdt. Zo’n systeem leidt, dat kan iedereen op de vingers natellen, tot hoge prijzen en een matige kwaliteit.

Het treurige is, dat de medische beroepsorganisaties op beschrijvingen als de bovenstaande doorgaans vooral emotioneel en gekwetst reageren. Het zou zo vreselijk demotiverend zijn voor specialisten, al die klachten over hoge salarissen. Dát leidt pas tot een verslechterde zorg, zegt Willem van der Ham, de voorzitter van de Orde van Medisch Specialisten. En hoe moet de hypotheek nog betaald worden als het salaris met 12,69 procent gekort wordt, zoals minister Klink doet?

De kortgedingrechter maakte er korte metten mee. Waar de vrijgevestigde specialisten in 2008 gemiddeld 295.000 euro bruto aan honorarium binnenhaalden terwijl de norm 213.000 was, was er volgens de rechter geen spoedeisend belang om de korting van Klink in te trekken. Van der Ham kondigde ‘harde acties’ aan. Och arme.

Auteur: Syp Wynia, Elsevier nr. 6 februari 2010