Een nietje voor het hart

Hartspecialisten van het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein hebben het er soms nóg over. Over Ottavio…

Met enige trots vertellen sommige van hen dat zij hém persoonlijk gekend hebben: professor Ottavio Alfieri, vermaard Italiaans hartchirurg en bedenker van een naar hem vernoemde hechttechniek bij hartoperaties, de Alfieri-steek.

Ottavio Alfieri

Maar dat niet alleen, ook is de inmiddels 68-jarige medicus de uitvinder van de zogenoemde ‘Mitraclip’. Dat is een langzamerhand ingeburgerde behandeling om problemen met de mitralisklep betrekkelijk eenvoudig te verhelpen. Met een nietje, of zo u wilt: een hartclipje.

De mitralisklep is een van de totaal vier kleppen die ons hart telt. Wanneer deze klep zich opent kan het bloed van de voorkamer naar de belangrijkste pompkamer van het hart stromen. Als deze kamer zich daarna samentrekt, sluit de klep en wordt het terugstromen van bloed geblokkeerd.

Vaak gaat het bij mitralisklep-problemen om het niet volledig kunnen sluiten van die klep, bijvoorbeeld door verkalking. Soms ook door schade na een hartinfarct, waardoor de klep enigszins ontzet is. Er stroomt dan telkens wat bloed terug naar de voorkamer van het hart. Men spreekt dan van klep-lekkage. Het gevolg daarvan kan zijn dat het hart harder moet pompen voor hetzelfde resultaat. Hartfalen ligt dan op de loer. Die levensbedreigende toestand kan meestal worden verholpen met een Mitraclip.

Vooral op die clip zijn ze trots, daar in het Hartcentrum van het St. Antonius Ziekenhuis. Want de Mitraclip vindt immers  aantoonbaar zijn oorsprong in het Utrechtse hospitaal en is daar zelfs grotendeels uitgedacht in de ruim zes jaren (1979-1986) dat Ottavio Alfieri als consultant aan ‘het Antonius’ verbonden was. Inmiddels is hij alweer vele jaren hoogleraar aan de Universiteit Vita-Salute en werkt er in het aanpalende San Raffaele Ziekenhuis te Milaan.

Cardioloog dr. Jan van der Heyden herinnert zich nog goed hoe zijn Italiaanse collega van weleer tekeningetjes maakte, krabbels op papier zette en duidelijk bezig was een oplossing uit te denken voor patiënten bij wie de mitralisklep niet langer goed sloot.

’Hij was er heel intensief mee bezig’, zegt de Nederlandse specialist. ‘Regelmatig was Ottavio tussen de operaties door aan het schetsen en meten. Tijdens ingrepen kwam hij op ideeën voor mogelijke oplossingen. Hij heeft hier heel wat getekend. Uiteindelijk is mitraclip verder uitgewerkt en ontwikkeld door de industrie. Wij hebben nog enkele fotokopieën daarvan. Als aandenken aan het feit dat hier in onze operatiekamers de grondslag is gelegd voor een minuscuul clipje dat tot nu toe al heel vaak levensreddend is gebleken.’

Ontstaan binnen haar muren was het St. Antonius Ziekenhuis  in 2009 ook het allereerste Nederlandse ziekenhuis waar behandelingen met de mitraclip van start gingen. In Europa was het Antonius daarmee het tweede hartcentrum. Dokter Jan van der Heyden voerde die eerste clipplaatsing uit. Inmiddels zijn er dertien ziekenhuizen in ons land die deze techniek van ‘percutane mitralisklep clipping’ beheersen. De centra zijn dit jaar in afwachting van de 1000ste behandeling. Wereldwijd zijn 25.000 mitraclips aangebracht om kleplekkage te verhelpen.

Volgens cardioloog Van der Heyden is de Mitraclip een goed alternatief gebleken voor mensen die anders nog maar een beperkte levensverwachting zouden hebben.