Cognitieve dissonantie

Kent u dat begrip, cognitieve dissonantie? Dat betekent dat mensen alleen dat willen weten wat ze willen weten. Klinkt een beetje vreemd, maar is het niet: wat ik niet wil weten, kom ik ook niet aan de weet. Ik kijk weg, lees iets niet, kijk niet naar een bepaald programma, kortom: ik wil alleen weten wat mijn beeld van mensen, mezelf en de wereld bevestigt, en dat tot in het oneindige.

Cognitieve dissonantie is daarmee een kwaal waaraan deze wereld te gronde lijkt te gaan. Groepen mensen kruipen via Facebook als het ware bij elkaar en roepen dezelfde dingen, waarbij ze elkaar proberen te overbieden, te overtroeven wie nu het hardst de waarheid zegt. De eigen waarheid wel te verstaan. Wat de anderen zeggen is gelogen of op zijn minst flauwekul en naïef. Kritiek is per definitie taboe.

Vroeger werd gedacht dat mensen het beste zo weinig mogelijk informatie kunnen krijgen. Dat is beter, dan bemoeien ze zich niet overal mee, en kan de machthebber ongestoord zijn gang gaan. Mensen die de wereld wilden veranderen dachten toen, dat als iedereen alles zou weten wat er gebeurde, deze kennis vanzelf zou leiden tot het verbeteren van de samenleving.

Helaas. Men rekende buiten de waard, in deze de typische eigenschappen van mensen om zich af te sluiten voor feiten en meningen die niet passen bij hun huidige leven, instelling, status quo. En zo lijkt de wereld intussen op de Bijbelse Toren van Babylon uit het Oude Testament, waarvan de bouw mislukte omdat de bouwers elkaar niet verstonden, niet naar elkaar luisterden, en iedereen alles beter dacht te weten.

Er zijn als gevolg van dit euvel natuurlijk ook belangengroepen ontstaan die willens en wetens steeds weer dezelfde misleidende informatie de wereld in sturen. Zo zal de farmaceutische industrie nooit zeggen: ach weet je, heel veel onderzoek wordt met staatsgeld door universiteiten gedaan. Een belangrijk deel van dat onderzoek hebben we helemaal niet zelf gedaan…

Neuh, in plaats daarvan zegt de industrie dat de ontwikkeling van nieuwe medicijnen erg veel research behoeft, dus peperduur is, en wordt doorberekend in de nieuwe gepatenteerde pil. En helaas, ook daar speelt die cognitieve dissonantie weer mee, artsen en patiënten laten zich misleiden.

Als je iets steeds weer herhaalt en steeds opnieuw zegt, ook al is het niet of maar half waar, en deze uitspraak wordt door steeds meer mensen (ook artsen!) herhaald, dan ís het zo. Waar is wat gezegd wordt. Ook al is het niet waar, feitelijk.

Voor Hartpatiënten Nederland is het daarom zaak de waarheid zoals die is boven water te krijgen. Dat is niet altijd eenvoudig, al was het maar omdat wat iedereen steeds weer herhaalt, daarom nog niet waar hoeft te zijn.

Column door: Henri Haenen