Leefstijlprogramma’s: check of jouw verzekering deze vergoedt!

Geschreven door

Er valt veel te halen uit een basiszorgverzekering. Uit een aanvullende zorgverzekering al helemaal. Maar vaak weten wij dat niet. Zonde! Want vergoedingen waar je recht op hebt blijven liggen. Leefstijlprogramma’s die vergoed worden uit de basisverzekering zijn daar één van. Maar wat is het en wat valt ermee te winnen? HPNLmagazine zocht het uit!

De zogeheten gecombineerde leefstijlprogramma’s, ook wel bekend als gecombineerde leefstijlinterventies (GLI’s), zijn in het leven geroepen om een blijvende gedragsverandering en een gezonde leefstijl op lange termijn teweeg te brengen. De vier erkende GLI-programma’s zijn de ‘BeweegKuur’, ‘SLIMMER’, ‘Cool’ en ‘Samen Sportief in Beweging’. Vanuit de basisverzekering worden deze programma’s vergoed door zorgverzekeraars. Maar wat zijn de voorwaarden?

Voor wie

In de GLI’s ligt de focus op drie punten, namelijk: beweging, voeding en gedragsverandering. Het doel? Een betere lichamelijke fitheid, net zoals een betere kwaliteit van leven en gewichtsverlies. Elke deelnemer krijgt begeleiding van meerdere specialisten, waaronder een diëtist, fysiotherapeut en leefstijlcoach of oefentherapeut. Welke programma’s beschikbaar zijn, hangt af van het aanbod in de regio.

----

Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.

Immuunsysteem voorbereiden op nieuwe pandemie: ‘Lockdown voorkomen’

Geschreven door

We mogen weer dansen in de club en mondkapjes zijn niet meer nodig. Corona lijkt bijna verleden tijd. Toch maakt een groep immunologen zich nog zorgen. Zij vinden dat we juist nu ons immuunsysteem moeten voorbereiden op een mogelijk volgende pandemie, zodat we een nieuwe lockdown kunnen voorkomen. Maar hoe doe je dat?

Je immuunsysteem zorgt ervoor dat je lichaam zich kan verdedigen tegen allerlei soorten virussen. Omdat er volgens immunologen altijd kans is op een nieuwe pandemie, wordt het tijd dat we meer aandacht besteden aan ons immuunsysteem. “Je weet nooit wat er nog gaat komen. Daarom is het goed om juist nu bewustwording te creëren over het belang van een gezond immuunsysteem”, zegt Anje te Velde, immunoloog bij het Amsterdam UMC.

Lees hier verder: www.rtlnieuws.nl

De kracht van vitaminen

Geschreven door

In een tijd waarin een nieuwe lockdown continu op de loer ligt en de leefwereld soms lange tijd beperkt wordt tot de woonkamer, kan de aandacht voor een gezonde leefstijl naar de achtergrond verdwijnen. En dat terwijl een gebalanceerd eetpatroon en voldoende beweging voor hartpatiënten juist doorslaggevend kunnen zijn. Toch hoeft het helemaal niet zo moeilijk te zijn om thuis gezond te blijven leven, vertelt ziekenhuisapotheker Marieke Aalbers.

Aalbers zag het bij haar eigen kinderen gebeuren. De lockdown hield hen lange tijd aan huis gekluisterd en liet hun vaste sportroutine als sneeuw voor de zon verdwijnen. “Ineens was daar geen atletiekles meer, geen free running… Nu ze dankzij de versoepelingen van de maatregelen weer mogen, blijkt het lastig om ze het huis uit te krijgen. Het vergt echt moeite om een routine opnieuw op te pakken.” Dat geldt natuurlijk voor velen met hen. Door de sluiting van sportscholen en het verdwijnen van mogelijkheden om in kleinere clubjes samen te bewegen, is ook voor veel hartpatiënten tijdens de lockdown een belangrijke drijfveer verdwenen. Zonde, zo vindt Aalbers, want volgens de ziekenhuisapotheker en orthomoleculair therapeut is een gezonde leefstijl – boven medicatie – essentieel voor een goede gezondheid.
(meer…)

Verantwoord eten uit de zee

Geschreven door

Het eten van vis kan erg belangrijk zijn voor je gezondheid, maar helaas zitten hier wat haken en ogen aan die ik in dit artikel toelicht.

In de afgelopen pakweg 30 jaar is onze oceaan van kerngezond naar sterk vervuild gegaan. Dit heeft te maken met veel factoren, waarvan plastic vervuiling een van de grootste is. Wist je dat er tegenwoordig meer plastic dan vis in de oceaan ‘leeft’? Laat die maar eens even bezinken…

Daarom is het belangrijk om goed te kijken naar hoe én wat je uit de zee eet, zodat jij alleen het goede uit vis kan halen.

Eten met een hoge bio-beschikbaarheid

Het mes snijdt hiermee aan twee kanten, enerzijds kunnen we niet zonder de voedingsstoffen die in vis zitten, vooral omega-3, de B-vitaminen en jodium. En anderzijds is het dus lastig om te bepalen hoe je dit op een verantwoorde manier kan doen.

Een veel gehoorde mythe is dat we brood nodig hebben voor jodium; niet waar! Vis is een vele betere en gezondere bron van jodium. De ‘bioavailability’ (bio-beschikbaarheid) is veel hoger, wat betekent dat je lichaam het beter kan opnemen. En ook als je vegetarisch of veganistisch eet zijn producten uit de zee belangrijk voor je als bron van vitaminen en mineralen. Je richt je dan vooral op de zeewieren zoals kelp, kombu, dulse en nori. Dit is ook voor niet-vegetariërs een goede bron van gezonde stoffen.

Ik heb het al vaker genoemd in mijn artikelen: “Je bent zo gezond als de voedingsstoffen die je op kan nemen”, dus dan kun je het beste voeding met een hoge bio-beschikbaarheid eten.

Het goede uit vis halen

Als je dan vis eet, is het belangrijk om te kijken hoe je de vervuiling van de oceaan niet in jouw voeding krijgt. Kweekvis lijkt dan een goed alternatief, maar helaas zijn ook deze systemen niet perse beter voor onze gezondheid, door de manier waarop ze de vis kweken.

Daarom een paar concrete tips hoe jij zelf het beste uit vis kan halen:

  • Eet oceaanvissen die lager in de voedselketen staan, roofvissen zijn over het algemeen minder gezond. Dit komt omdat roofvissen ook de vervuiling meenemen die zitten in de vissen die ze eten. Tegenwoordig raadt het voedingscentrum bijvoorbeeld zwangere vrouwen ook aan geen roofvis te eten, om dezelfde reden.
  • Voorbeelden van goede keuzes: meerval, haring, forel, ansjovis, schol, tong, witvis, wilde zalm, heilbot, dorade, kabeljauw, makreel en de meeste schaal- en schelpdieren. Probeer de roofvissen beperkt te eten, zoals tonijn, zwaardvis en zeebaars. ⠀⠀⠀⠀
  • Je hebt steeds meer slimme systemen voor verantwoorde kweekvis, bijvoorbeeld aquaponics en duurzaam gekweekte meerval en baars. Gewoon in Nederland! Deze worden bij de meeste natuurwinkels verkocht.
  • Let op de herkomst van je vis, dit staat eigenlijk altijd op de verpakking. Zo zijn er bepaalde plekken meer ‘vervuild’ dan anderen. Bijvoorbeeld de Indische oceaan, terwijl het in de Atlantische oceaan nog een stuk beter gaat. Bij twijfel: kijk op de viswijzer, die kan je precies vertellen welke vis uit welke gebieden goede keuzes zijn: goodfish.nl
  • Ook de vangstmethode is belangrijk om in de gaten te houden, ‘trawling’ (sleepnetten) is bijvoorbeeld niet zo goed (veel bijvangst, slecht voor het bodemleven) en lijn gevangen vis is wel weer goed.
  • Je kunt ook je visconsumptie verminderen en de voedingsstoffen in vis vervangen met bijvoorbeeld een supplement of zeewier, wat een goede plantaardige bron is van alle goede stoffen in vis.⠀

Wil je meer weten over gezonde voeding met tips, inspiratie én lekkere recepten? Ga dan naar www.greentwist.nl

Dit artikel verscheen in het HPNL magazine. Interesse? Vraag hier het HPNLmagazine aan.

Tekst: Iris Heuer
Beeld: Floris Heuer

Hartritmestoornissen als basis voor klassieke muziek

Geschreven door

Eén op de drie Nederlanders hebben hartritmestoornissen zonder ze dat doorhebben. Je ziet ze niet, je hoort ze niet: maar ze zijn er soms wel degelijk. Het Rotterdams Philharmonisch maakte hartritmestoornissen tastbaarder, door het hartritme van hartpatiënten te gebruiken als basis voor een klassiek muziekstuk. Het resultaat is even doordringend als fascinerend.

“Ik had kippenvel van mijn kruin tot mijn tenen”, vertelt Anky van Leeuwen (69), een van de hartpatiënten van wie het hartritme is bewerkt tot een Stoornis Symfonie. “Het was een heel bijzondere ervaring. We zaten met een select groepje toehoorders en het voltallige Rotterdams Philharmonisch Orkest in concertgebouw De Doelen in Rotterdam. Je zag gewoon dat de muzikanten zich ongelooflijk moesten concentreren op de muziek. Ze speelden tenslotte een muziekstuk waarvan ze het gewend zijn het op de ‘normale’ manier te spelen, maar dan nu a-ritmisch, vertraagd en versneld. De zweetpareltjes stonden op de voorhoofden.”

De Stoornis Symfonieën is een samenwerking tussen het Rotterdams Philharmonisch Orkest, het Erasmus MC en Stichting AFIP. Door klassieke muziekstukken opnieuw op te bouwen op het hartritme van een aantal mensen met hartritmestoornissen, wordt aandacht gevraagd voor ritmestoornissen bij kinderen en volwassenen. Klachten worden namelijk vaak over het hoofd gezien, waardoor volgens de Hartstichting zo’n 100.000 mensen rondlopen met onopgemerkte hartritmestoornissen.

----

Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.

Fit lijf is beter bestand tegen virus

Geschreven door

Mensen die binnen een risicogroep vallen, zoals hartpatiënten, hebben meer kans op een ernstig verloop van een corona-infectie en meer kans op long covid. Dat risico kun je wel verkleinen met een gezonde leefstijl. Huisarts Stefan van Rooijen helpt mensen hierbij met behulp van zijn leefstijlplan Fit4Life.

Dr. van Rooijen promoveerde op Fit4Surgery: een internationaal programma dat ontwikkeld is om mensen in vier weken tijd fysiek en mentaal in optimale staat te krijgen om een operatie te ondergaan. Uit onderzoek blijkt immers dat er minder kans is op complicaties na een operatie en dat het herstel sneller gaat, als de patiënt in goede conditie is. Dit principe is natuurlijk niet alleen toepasbaar op operaties: een gezonde leefstijl verkleint voor iedereen de kans om een chronische ziekte te ontwikkelen en zorgt ervoor dat mensen die al ziek zijn, langer en kwalitatief beter leven. En nu we weten dat vaccinatie het risico om corona te krijgen niet uitsluit en het virus voorlopig ook niet verdwijnt, is daar nog een reden bijgekomen: een fit lijf is beter in staat om een infectie te verslaan.

Van Rooijen vulde het Fit4Surgery-programma aan tot een concept om niet alleen fit te worden, maar dat ook levenslang te blijven: een allesomvattend plan met simpele tips waarmee mensen zelf de regie over hun gezondheid kunnen nemen. Hiervoor riep hij de hulp in van onder meer artsen, fysiotherapeuten en wetenschappers. Zijn eerder verschenen boek Fit4Life: het doktersrecept is aangevuld met een ‘fit na covid-special’, waar mensen die restklachten ondervinden van een coronabesmetting (of deze willen voorkomen) adviezen uit kunnen putten.

De beste booster ben je zelf

“Gezond eten en bewegen zijn onmisbaar om de weerbaarheid tegen het virus te vergroten”, legt Van Rooijen uit. “Op de ic’s liggen niet voor niets voornamelijk mensen met leefstijlgerelateerde aandoeningen als hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. We zijn onszelf nu massaal aan het boosteren, maar de beste booster tegen ziekte vorm je uiteindelijk zelf. Dat doe je door bewust te werken aan een goede conditie, voldoende spiermassa, gezond gewicht en optimale conditie van brein, hart en longen.”

Een recent onderzoek van TNO, in opdracht van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnocatie ZonMw, laat met name een duidelijk verband zien tussen de beweging en covid. Mensen met een inactief bewegingspatroon hebben gemiddeld een ernstiger ziektebeloop en een verhoogd risico op sterfte door corona. Ditzelfde geldt voor rokers. “En ook voor meerokers”, waarschuwt Van Rooijen. “Ik heb zelf onderzoek hiernaar gedaan met een onderzoeksbeurs van de Hartstichting. Het blijkt dat als je partner rookt en jij die rook inademt, je bloed bijna net zo snel stolt als dat van iemand die zelf rookt.”

Het veranderen van ongezonde gewoontes is nooit makkelijk, zeker niet voor mensen die beperkt zijn in hun fysieke mogelijkheden doordat ze bijvoorbeeld hartpatiënt zijn. Van Rooijen: “In mijn praktijk merk ik dat mensen die heel weinig bewegen, vaak niet goed weten hoe ze dit moeten aanpakken. Dat komt doordat ze hun doelen te hoog stellen. Als je nog geen 2000 stappen per dag zet, is 10.000 heel hoog gegrepen. Maar 3000 is misschien wél haalbaar. Ik raad patiënten aan om eerst een nulmeting te doen: hoeveel meter kun je lopen? Doe daar een klein stapje bovenop. Probeer dat minstens drie maanden vol te houden. Als je eenmaal gewend bent aan een nieuw ritme, kun je je doel verder ophogen.”

Zet de wekker

De huidige beweegnorm van 150 minuten per week, vindt de huisarts nog veel te laag. “Eigenlijk hebben we het dubbele nodig. Vergeet ook niet om twee keer per week spierversterkende oefeningen te doen. Dat is inmiddels aan de beweegrichtlijn toegevoegd, net als het voorkomen van te lang stilzitten. Als je een uur achter elkaar zit, zou je in feite weer een half uur moeten bewegen om de nadelen van het zitten te compenseren. Die nadelen voorkom je door ieder half uur even op te staan. Zet de wekker, strek even je benen of doe een paar oefeningen. Een klein stapje dat voor vrijwel iedereen haalbaar is.”

Het leefstijlonderzoek van TNO laat ook zien dat stress en slaapgebrek mogelijk een rol spelen bij de weerstand tegen corona. Het bewijs is nog niet voldoende om conclusies te trekken, maar het lijkt erop dat mensen die kampen met stress en slaapgebrek niet alleen een ernstiger ziekteverloop hebben, maar ook vatbaarder zijn voor covid. “Plan daarom naast beweging ook voldoende rustmomenten in je dag. Neem bijvoorbeeld elke avond een warm bad en doe een paar mindfulnessoefeningen. Ontspanning is voor veel dingen goed, zoals je spierherstel en immuunsysteem.”

Om levenslang fit te blijven pleit Van Rooijen voor een multifunctionele aanpak. “Er zijn zoveel leefstijlfactoren die invloed hebben, dat mensen soms door de bomen het bos niet meer zien. Daarbij weten we inmiddels niet meer wat gezond leven is. We zitten de hele dag achter een bureau, eten bewerkt voedsel en maken het ons zo makkelijk mogelijk. We moeten weer leren van de oertijd: onbewerkt voedsel eten, stoppen met roken en alcohol en bewegen standaard onderdeel maken van de dag. Ik help mensen graag om uit te zoeken op welk gebied ze de meeste winst kunnen behalen. Voor de een is dat beweging, voor de ander stress of roken en voor een ander voeding. Samen met de patiënt maak ik een nulmeting en stel ik een plan op, maar met Fit4Life wil ik mensen juist laten zien dat ze dit ook heel makkelijk zelf kunnen doen. Houd bijvoorbeeld een tijdje een online eetdagboek bij of koop een stappenteller, dan zie je gauw genoeg zelf wat beter kan. Ik zeg altijd: meten is weten.”

Kijk voor meer info op fit4life.club.

Tekst: Marion van Es
Beeld: Stefan van Rooijen

Dit artikel verscheen in het HPNL magazine. Interesse? Vraag hier het HPNLmagazine aan.

Grootschalige studie naar het effect van leefstijlaanpassingen op denkvermogen ouderen

Geschreven door

Wat is het effect van allerlei aanpassingen in de leefstijl op het denkvermogen van ouderen? In de zogenoemde FINGER-NL studie bundelen vijf Nederlandse onderzoekscentra de krachten om deze vraag te beantwoorden. Gezamenlijk zullen wetenschappers van het Maastricht UMC+, Radboudumc, Alzheimercentrum Amsterdam, Wageningen Universiteit en het UMCG in Groningen onderzoeken hoe verschillende leefstijlinterventies kunnen bijdragen aan het verbeteren van de hersengezondheid van ouderen. Het onderzoeksproject is deze week officieel van start gegaan.

Denkvermogen

Eerder wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat verschillende factoren een hoger risico op achteruitgang van het denkvermogen kunnen betekenen. Sommige van deze risicofactoren kunnen mensen zelf beïnvloeden door aanpassingen in de leefstijl. Een eerdere Finse studie, genaamd FINGER, liet zien dat een combinatie van lichaamsbeweging, een gezond dieet, goede controle van de hart- en vaatgezondheid en geheugentraining het denkvermogen van ouderen aanzienlijk verbetert. Bovendien blijkt uit recent onderzoek dat ook andere leefstijlfactoren, waaronder beter slapen en voldoende ontspanning, mogelijk een positief effect hebben op het denkvermogen. In de FINGER-NL studie worden al deze leefstijlfactoren gebundeld tot één uitgebreide tweejarige leefstijlinterventie.

Leefstijl

Dr. Sebastian Köhler is onderzoeker bij het Alzheimer Centrum Limburg (onderdeel van het MUMC+) en een van de leiders van de studie: “Het idee dat een gezonde leefstijl belangrijk is voor je hersenen is nog relatief nieuw. Met FINGER-NL willen we het ultieme bewijs leveren dat wat goed is voor je hart, ook goed is voor je brein.” Het gepersonaliseerde leefstijlprogramma in deze studie duurt 2 jaar en is gericht op verschillende factoren die samenhangen met de hersengezondheid, zoals lichaamsbeweging, geheugentraining, hart- en vaatgezondheid, voeding, slaap, ontspanning en sociale activiteiten. Deelnemers aan deze studie zijn tussen de 60 en 79 jaar oud.  Met de resultaten van het onderzoek kan een gerichter leefstijladvies gegeven worden, met als doel achteruitgang in het denkvermogen van ouderen te voorkomen.

Ga voor meer informatie over FINGER-NL naar: https://mocia.nl/onderzoeken/finger-nl/

Zelf deelnemen?

Bent u tussen de 60 en 79 jaar oud en hebt u interesse om deel te nemen aan dit onderzoek? Ga dan naar www.hersenonderzoek.nl en geef u op!

Bron: www.mumc.nl

Vruchtsuiker uit fruitsappen net zo ongezond als die uit frisdranken?

Geschreven door

In de Maastricht Studie van het Maastricht UMC+ is onderzoek gedaan naar veroorzakers van leververvetting. Er werd een verband gevonden met niet alleen vruchtensuiker uit frisdranken, maar ook met vruchtensuiker uit  fruitsappen. Dat kan een argument zijn om fruitsappen evenveel met suikertaks te belasten als frisdranken.

Vetstapeling in de lever is een opkomend probleem in de Westerse samenleving. De schatting is dat 25 tot 30% van de mensen leververvetting heeft. Het is een risicofactor voor leverfalen,  leverkanker, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Onderzoekers aan het Maastricht UMC+ hebben het verband tussen vruchtensuiker (fructose) uit verschillende voedingsmiddelen en leververvetting bestudeerd. Zo’n vierduizend deelnemers van de Maastricht Studie, een groot bevolkingsonderzoek in Zuid-Limburg, ondergingen daarvoor een MRI-scan van de lever om de hoeveelheid vet te meten.

5 gram vruchtensuiker per glas
De Maastrichtse onderzoekers vonden dat mensen die vruchtensuiker afkomstig uit frisdranken nuttigen meer vetstapeling in de lever hebben dan mensen die geen frisdranken drinken. Vergelijkbare resultaten werden gevonden voor vruchtensuiker afkomstig uit fruitsappen. Mensen die dagelijks vijf gram vruchtensuiker uit fruitsap nuttigen, overeenkomstig met één glaasje sinaasappelsap per dag, hebben 4% meer levervet in vergelijking met mensen die sporadisch fruitsap drinken. Zo’n verband werd niet gevonden voor vruchtensuiker uit fruit.

Suikertaks
Hoofdonderzoeker professor Martijn Brouwers hierover: “De meeste mensen weten inmiddels wel dat suikerhoudende frisdranken ongezond zijn. De plannen van het nieuwe kabinet om een suikertaks te heffen sluiten daar goed op aan. Veel mensen denken daarentegen dat een dagelijks glaasje fruitsap gezond is. Eerder onderzoek heeft al een verband tussen het drinken van fruitsap en het ontstaan van suikerziekte aangetoond. Ons onderzoek laat nu ook een verband met leververvetting zien. We weten niet of het hier een oorzakelijk verband betreft. Als het verband oorzakelijk is, dan is het raadzaam om de inname van fruitsappen te beperken. En hoewel 4% verschil in levervet niet heel veel is, is het achterwege laten van een glaasje fruitsap, precies zoals geadviseerd in de eetwissel-reclame van het Voedingscentrum, ook een kleine moeite.”

De bevindingen van dit onderzoek zijn recent gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Diabetes Care.

Het onderzoek is gesponsord door het Diabetes Fonds

Bron: www.mumc.nl

Broccoli boven bètablokkers

Geschreven door

De juiste aandacht voor leefstijl vormt de sleutel tot een goede gezondheid. Dat is de overtuiging van Marieke Aalbers, ziekenhuisapotheker en orthomoleculair therapeut. Zij vindt dat artsen, zorgverleners en specialisten meer moeten samenwerken met deskundigen uit de leefstijlgerichte zorg. “Als het aan mij ligt, wordt er zo min mogelijk medicatie voorgeschreven.”

Marieke Aalbers maakte naar eigen zeggen van dichtbij mee hoe drastisch de gevolgen kunnen zijn van een ongezonde leefstijl. Toen haar vader 59 jaar oud was, overleed hij aan een acuut hartinfarct. “Hij rookte veel, zat veel stil en had te maken met de nodige stress op zijn werk. Voor mij is de link tussen zijn overlijden en een ongezonde leefstijl daarom altijd heel duidelijk geweest.”

----

Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.

Hartpatiënt en tegelijkertijd Europees kampioen

Geschreven door

Dat topsportster Ielja Strik (48) jaren terug is gekatheteriseerd, weerhield haar er niet van om het sporten opnieuw op te pakken. Sterker nog: enkele maanden terug werd ze Europees kampioen powerliften bij de senioren, en dat is lang niet de enige titel die ze op haar naam heeft staan. Ielja leeft voor haar sport.

Toen iemand haar moeder onlangs vroeg wanneer Ielja gespierd is geworden, zei haar moeder dat ze gespierd is geboren. Al vijfentwintig jaar lang houdt Ielja zich met topsport bezig. Ze weet niet beter: dit is wie zij is. Wel houdt ze bij het beoefenen van haar sport in het achterhoofd dat hartklachten in haar familie zitten. Haar opa overleed aan een hartstilstand en haar vader en oom hebben allebei een ICD. Zelf wordt Ielja dan ook regelmatig gecontroleerd. “Die controles geven mij, vanwege de klachten in de familie, een prettig gevoel. Eén van de redenen dat ik dit zeker twee keer per jaar doe is dat ik periodes heb gehad, waarin ik een enorme druk op mijn borst had. Dat maakt het soms lastig, want ik wil natuurlijk wel het gevoel hebben dat het oké is om de nodige kilo’s op mijn nek te laden en te liften.”

----

Als lid van Hartpatiënten Nederland heeft u onbeperkte toegang tot alle Premium-artikelen op hartpatienten.nl. Het enige wat u hiervoor hoeft te doen is inloggen op uw profiel. Het zijn artikelen waar we trots op zijn en die we graag met u als trouwe lezer delen.