Vet: veel mensen hebben er een haat-liefdeverhouding mee. Vet voedsel is zowel lekker als ongezond, en lichaamsvet is zowel noodzakelijk als de bron van kopzorgen. Het gaat om de juiste balans, maar die is nou juist vaak zo moeilijk te vinden. Wat is precies het nut van lichaamsvet? En waar liggen de grenzen van het ongezonde?

Lichaamsvet houdt sommigen wel een leven lang bezig. Eindeloos diëten, vechten tegen de lekkere trek, weegschaal op en weegschaal af, een moeilijke relatie met het eigen spiegelbeeld… Hoewel body positivity gelukkig al veel effect heeft gehad op het veranderende ideaalbeeld van schoonheid, blijft de hoeveelheid spek op de botten voor velen een belangrijke graadmeter. Dat is niet onterecht: overgewicht kan het risico vergroten op hart- en vaatziekten, diabetes veroorzaken en leiden tot gewrichtsklachten.

Verschillende functies

Hoe veel ‘aanleg’ je hebt om wat voller te worden, verschilt per persoon. Om te begrijpen hoe dat zit, is het belangrijk om te weten wat lichaamsvet eigenlijk precies is. Als we het over lichaamsvet hebben, wordt gedoeld op vetweefsel. Dit is weefsel dat door het gehele lichaam wordt opgeslagen in vetcellen. Vetweefsel heeft verschillende functies in ons lichaam: het is een belangrijke energiebron, dient als isolatielaag en het zachte weefsel beschermt het lichaam, bijvoorbeeld bij een val. Wanneer het lichaam in beweging komt, bijvoorbeeld tijdens een flinke wandeling of in de sportschool, wordt de energieopslag aangesproken en worden vetten weer verbrand. Daarnaast maakt het vetweefsel het hormoon leptine aan. Dit hormoon is van nature aanwezig en zorgt ervoor dat onze hersenen het signaleren als we vol zitten. De hersenen geven vervolgens een seintje aan ons lichaam, wat ervoor zorgt dat we op tijd stoppen met eten bij verzadiging.

Wit vet

Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten vet: wit vet en bruin vet. Wit vet is het soort vet dat obesitaspatiënten het meest in de weg zit. Dit type vet slaat de stoffen uit voeding namelijk niet op als energie, maar als vet. Dit is het geval wanneer we meer calorieën binnenkrijgen dan dat we verbranden. Deze vetcellen bevinden zich voornamelijk direct onder de huid en rondom interne organen. Uiteraard dienen ook deze vetcellen hun gezonde doel, wanneer we er niet te veel van hebben. Het vetlaagje heeft een isolerende werking voor het lichaam en vormt een beschermingslaagje rond organen. Het is als het ware ons kacheltje en een belangrijke energievoorraad voor op momenten dat we daar, bijvoorbeeld bij ziekte, te weinig van hebben.

Bruin vet

Bruin vet zet energie juist om in warmte. Dit type vet is dé regulator van de lichaamstemperatuur. Dit mechanisme wordt gestimuleerd door kou – dat is ook de reden dat we, zelfs wanneer we stilzitten, calorieën verbranden wanneer we het koud hebben. Het lichaam is dan harder aan het werk en stimuleert de vetverbranding. “Bruin vet is het goede vet dat calorieën omzet in warmte”, vertelde Liesbeth van Rossum, hoogleraar obesitas aan het Erasmus MC, eerder in een interview met de website Amazing Erasmus MC. “Het bevindt zich rond de wervelkolom, rond enkele organen en in de nek. Mensen met obesitas hebben over het algemeen veel minder van dit gunstige bruin vet. Door te bewegen is bruin vet te activeren. Een alternatieve methode is kou. En juist daaraan worden we steeds minder blootgesteld. We hebben goed verwarmde en geïsoleerde huizen, we rijden rond in verwarmde auto’s. Voor de activatie van bruin vet zou het goed zijn als we wat vaker aan kou blootgesteld zouden worden. Mensen hoeven echt niet in een koelcel te gaan zitten. Het is al voldoende om twee uur per dag bij 17 graden Celsius door te brengen om obesitas tegen te gaan.”

Gezond vetpercentage

De hoeveelheid vetweefsel in verhouding tot het lichaamsgewicht wordt het vetpercentage genoemd. Er is geen exact universeel gezond percentage te noemen, maar als richtlijn wordt voor vrouwen een gezond vetpercentage aangenomen tussen de 21% en 36% en voor mannen tussen de 7% en 25%. Wie een te hoog vetpercentage heeft, en dus idealiter iets afvalt, moet – misschien makkelijker gezegd dan gedaan – meer vet verbranden dan dat hij of zij tot zich neemt. Bewegen dus! Energie verbruiken, de bloedcirculatie stimuleren, het eerder genoemde bruine vet activeren, vet verbranden! Afvallen kan bij (licht) overgewicht zeker voor hartpatiënten een wereld van verschil maken. Maar, nu u óók de voordelen van lichaamsgewicht kent, weet u ook: te ver gaan is ook niet goed. Want dat aangename vetlaagje dient wel degelijk zijn doel.”

Tekst: Yara Hooglugt
Beeld: Djanko

Opzoek naar lotgenotencontact? Check ons forum of onze besloten FB-groep.

Dit artikel verscheen eerder in het HPNLmagazine.

Een Amerikaanse man die een nieuw hart kreeg van een genetisch gemodificeerd varken, is zes weken na de operatie alsnog gestorven. Dat meldt de Universiteit van Maryland, waar de patiënt de harttransplantatie onderging.

De 58-jarige man, Lawrence Facuette, was de tweede persoon ooit die zo’n hart kreeg, schrijft The New York Times.

Lees hier verder.

Om kinderen en (jong)volwassenen met een aangeboren hartafwijking én hun ouders tijdens de gehele levensloop steun te bieden en hun vragen te beantwoorden, lanceert het Centrum voor Aangeboren Hartafwijkingen Leiden-Amsterdam (CAHAL) ‘Buddy Matching’. Het digitale initiatief koppelt op basis van specifieke wensen en/of vragen vergelijkbare ‘buddies’ aan elkaar. Het doel is voor elkaar en met elkaar het leven rondom een aangeboren hartafwijking zo goed mogelijk vorm te geven.

Kindercardioloog Arno Roest en volwassenen cardioloog Philippine Kiès zijn blij voor patiënten en ouders dat via CAHAL deze contactmogelijkheid is ontwikkeld: “Leven met een aangeboren hartafwijking is enorm ingrijpend voor de patienten zelf en het gezin eromheen. Als behandelaars zien we dat er ontzettend veel vragen en emoties op je afkomen als je een aangeboren hartafwijking hebt of als je kind met een hartafwijking is geboren. Natuurlijk, familie, vrienden en ook wij als behandeld team staan je dan bij met raad, daad.. Maar juist contact met iemand die iets vergelijkbaars meemaakt of heeft meegemaakt kan ook waardevol zijn. Het kan helpen bij de verwerking, inzicht geven in wat je kan verwachten en je kan tips delen over hoe je hiermee om kan gaan.”

Eerste kinderhartcentrum met Buddy Matching

CAHAL is het eerste (kinder)hartcentum in Nederland dat Buddy Matching beschikbaar stelt voor patiënten met een aangeboren hartafwijking én voor ouders van patiënten met een dergelijke aandoening: “Buddy Matching past bij de manier waarop wij bij CAHAL onze patiënten ondersteunen. Sommigen zijn al patiënt vóór hun geboorte, maar zien we hun hele leven lang. Het is mooi dat we bij die levensloopzorg nu ook patiënten op deze manier kunnen helpen om voor elkaar en met elkaar het leven zo goed mogelijk vorm te geven”.

Hoe werkt Buddy Matching

Patiënten of ouders die op zoek zijn naar een buddy of hun ervaringen willen delen ter ondersteuning van een ander kunnen zich aanmelden door een korte vragenlijst in te vullen. Daarbij kunnen ze ook specifieke wensen of vragen aangeven. Via een intelligent matching systeem worden mogelijk passende buddy’s geselecteerd. Het behandelteam van CAHAL controleert de voorgestelde match en zorgt dat beide buddy’s contactgegevens krijgen om met elkaar in contact te komen. Vervolgens kunnen de buddy’s het contact onderling verder afstemmen. Het contact kan zo lang of zo kort duren als iemand zelf wil. De database is niet toegankelijk voor derden en alle gegevens worden behandeld conform de voorwaarden van de Algemene Verordening Gegevensverwerking.

Over Buddy Matching

Buddy Matching is voortgekomen uit Stichting Buddyhuis. Femke Riel, een van de initiatiefnemers van deze stichting, ontwikkelde samen met Growtivity een systeem voor contact met andere patiënten, op basis van haar eigen ervaringen als borstkankerpatiënt. Buddy4Care maakt het eenvoudig om patiënten en hun naasten te verbinden met een buddy.

Bron: LUMC

In haar twintig jaar op de Intensive Care in het LUMC sprak donatie intensivist Jacinta Maas veel naasten over orgaandonatie. Het is volgens haar altijd weer een rare switch. “Eerst doen we er alles aan om de patiënt beter te maken. Lukt dat niet, dan behandelen we de patiënt opeens als mogelijke orgaandonor.”

“Ik weet nog goed dat hier jaren geleden een moeder op de Intensive Care zat. Zij vierde die dag haar verjaardag en haar tienerzoon had onderweg naar haar een ernstig ongeluk gehad. Hij zou komen te overlijden en ik besprak met haar de mogelijkheid om na zijn dood zijn organen en weefsels te doneren. De moeder zei: dat zou hij heel graag gewild hebben en ik weet ook wie zijn nieren mag hebben. Haar baas was ernstig ziek en had een niertransplantatie nodig. Ik dacht: wauw, dat ze in zo’n acute deze beslissing kan nemen! Daar heb ik nog steeds veel respect voor.”

Niet vergeten

“Mijn doel als donatie intensivist is dat we in ons ziekenhuis optimaal gebruikmaken van de orgaandonoren die er zijn. Als ik tijdens de werkoverdracht hoor dat een patiënt komt te overlijden vraag ik altijd: is het een geschikte orgaandonor? Op die manier zorg ik ervoor dat artsen orgaandonatie niet vergeten. Ik hou ook in de gaten dat alle nieuwe artsen die op de Intensive Care komen werken een training krijgen. Ze leren wanneer een patiënt geschikt is voor orgaandonatie, hoe je het gesprek voert met de naasten, en hoe het donatieproces precies verloopt.”

Rare switch

“Pas als iemand hersendood is of als we zeker weten dat iemand niet gaat herstellen en we de behandeling stoppen waarna de dood intreedt, kan orgaandonatie plaatsvinden. Dat is een rare switch. Eerst doen we er alles aan om de patiënt beter te maken. Lukt dat niet, dan behandelen we de patiënt opeens als mogelijke orgaandonor. We zoeken uit of hij geschikt is voor donatie en hoe hij geregistreerd staat in het donorregister. Daarna praten we er met de familie over. Als de familie instemt, regelen we het papierwerk en zorgen dat er een operatieteam klaarstaat. Na het vaststellen van de dood gaat de patiënt zo snel mogelijk naar de operatiekamer voor de donatie.”

Donorregister

“Het zou mooi zijn als alle Nederlanders via Donorregister.nl doorgeven of ze bij overlijden weefsel of organen willen doneren. Als mensen hersendood zijn of in slaap aan de beademing liggen, kunnen we het ze namelijk niet meer vragen. Ik snap dat mensen er liever niet over nadenken. Je gaat ervan uit dat je gezond blijft en het eeuwige leven hebt. Maar met orgaandonatie kun je iets betekenen voor mensen die een mindere kwaliteit van leven hebben of doodgaan. Als je jezelf registreert in het donorregister, hoeven wij je familie daar bij jouw overlijden minder mee te belasten.”

Naasten

“Ik werk ruim twintig jaar op de Intensive Care en heb veel gesprekken met naasten gevoerd. Soms zie ik er tegenop en soms loopt het heel goed en vlot. Het maakt veel uit of ik een band met de familie heb kunnen opbouwen. Soms is er op maandagochtend een nieuwe patiënt en moet ik meteen dat gesprek in. Dat is een stuk moeilijker dan als je mensen al kent en geleidelijk aan gezamenlijk tot de conclusie komt dat er geen kans meer is op herstel. Soms knikken mensen meteen: dat zou hij zeker gewild hebben. Maar als de familie het echt niet wil, is het ook goed.”

Praat erover

“Mensen die twijfelen over hun eigen donorregistratie raad ik aan om erover te praten met familie of vrienden. Je kunt ook vragen stellen aan een deskundige, bijvoorbeeld een huisarts of iemand die een niertransplantatie heeft gehad. Mensen kunnen bang zijn en dan is het belangrijk om te weten hoe donatie precies werkt. In mijn familie zei iemand: stel nou dat ze te vroeg stoppen met de behandeling? Ik kon toen uitleggen waarom die angst ongegrond is. We staken echt alleen in een honderd procent uitzichtloze situatie de behandeling en gaan na het vaststellen van de dood over op donatie.”

Levens redden

“Ik zie op de Intensive Care ook de patiënten die in ons ziekenhuis een transplantatie krijgen. De ene dag liggen ze aan de nierdialyse en de volgende dag vertrekken ze met een functionerende donornier. Of mensen komen door leverfalen doodziek binnen en knappen door een transplantatie helemaal op. Laatst lag hier een patiënt aan de hart-longmachine, omdat haar longen door een influenzavirus ernstig beschadigd waren. Ze kreeg een succesvolle longtransplantatie. Ik vond het fantastisch toen ik hoorde dat het nu goed met haar gaat.”

Tijdens de Week van het Donorgesprek van 9 tot en met 15 oktober 2023 stimuleert de Nederlandse Transplantatie Stichting mensen met een publiekscampagne om in gesprek te gaan over orgaandonatie. Het thema is “Vraag het gewoon!”. Wij dragen als ziekenhuis bij aan de campagne door aandacht te besteden aan de Week van het Donorgesprek. Met posters, banners en gesprekskaarten met tips hoe je een gesprek over orgaandonatie kunt starten.

Bron: LUMC