Hoe kunt u ons steunen?

Geschreven door

Onze trouwe achterban weet het al jaren: Hartpatiënten Nederland laat zich niet subsidiëren door de overheid of het bedrijfsleven. Daardoor zijn wij dus afhankelijk van onze donateurs. Maar als donateur krijg je, als je het slim aanpakt, een aardig belastingvoordeel cadeau!
Alleen met voldoende donaties kunnen wij ons werk goed en onafhankelijk blijven uitvoeren. Elke bijdrage, groot of klein, helpt ons hierbij. Doneren kan op allerlei manieren. Enkele opties:

1 Een eenmalige (extra) gift

Hartpatiënten Nederland is een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Hierdoor betalen wij geen schenkbelasting over donaties. Die kunnen wij dus volledig inzetten voor hartpatiënten en andere betrokkenen. Maar ook voor de schenker zelf biedt de ANBI-status voordelen, want de giften zijn hierdoor aftrekbaar van de inkomstenbelasting. Daarvoor geldt wel een drempel: over de eerste 1% van je jaarinkomen, met een minimum van € 60, zijn de opgetelde giften aan ANBI’s niet aftrekbaar. Partners moeten hun inkomsten bij elkaar optellen. Ook geldt er een maximum: de giften zijn aftrekbaar tot 10% van het inkomen.
Tip: kies bij een donatie voor een (eenmalige) automatische incasso of iDeal. Een overboeking kan ook: NL35 INGB 0000 594 000

2. Een periodieke gift

Fiscaal gezien is het voordeliger om ons voor langere tijd te ondersteunen. Door te kiezen voor een zogenoemde periodieke gift, zijn de volledige giften aftrekbaar, van de eerste tot de laatste euro. Zonder drempel en maximum dus. Maar dit geldt alleen als je tenminste vijf jaar lang een vast bedrag per jaar doneert en dit vastlegt in een periodieke schenkingsovereenkomst.
Het benodigde formulier vind u hier.

Desgewenst kan HPNL dit ook per post of mail toesturen.

Het invullen van het formulier is hooguit een kwartiertje werk maar daar krijgt u dus direct een fiscale aftrek voor terug! Afhankelijk van uw inkomen heeft u tot maximaal 37% (2023) voordeel door deze werkwijze.

3. Jubileum of ander feestje? Vraag een donatie als cadeau!

Een tafel vol bloemen, flessen wijn en cadeaubonnen is leuk, maar het kan ook een heel goed gevoel geven om een bijdrage te vragen voor een goed doel. En natuurlijk zijn wij heel blij als de keuze daarbij valt op Hartpatiënten Nederland. Er zijn allerlei mogelijkheden om dit te organiseren. Bel ons gerust op 085 – 081 1000, dan maken we samen een plan. Lees hier een mooi voorbeeld hiervan.

4. Nalaten aan Hartpatiënten Nederland

Wilt u mee helpen in de toekomst, ook als u er niet meer bent? Neem Hartpatiënten Nederland op in uw testament! Hiermee helpt u toekomstige hartpatiënten in nood. Veel Nederlanders kiezen ervoor om een goed doel in hun testament op te nemen. Net als over schenkingen, is ook over erfenissen aan een ANBI-doel geen belasting verschuldigd. Onze stichting opnemen in het testament is dus niet alleen een mooie manier om ons te ondersteunen, maar zorgt er ook voor dat het geld voor 100% kan worden ingezet voor ons werk. Geld nalaten kan door onze stichting te benoemen
tot (mede-)erfgenaam, of door een vooraf bepaald geldbedrag – een legaat – in het testament op te nemen.

Meer informatie? Bekijk hier onze video.

5. Loterij

Doe mee aan onze loterij en maak kans op leuke prijzen. Klik hier voor meer informatie.

 

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

De rode draad door mijn leven

Geschreven door

Op zijn vijftiende onderging Evert-Jan van Veen (53) zijn eerste hartoperatie en werd er een kunstklep bij hem geplaatst. Hoewel het tussendoor steeds jaren goed ging, is hij inmiddels al vier keer aan zijn hart geopereerd. “Mijn hart vormt een rode draad door mijn leven.”

Evert-Jan werd geboren met een hartafwijking. Toen hij een paar dagen later plotseling blauw aanliep, gingen zijn ouders direct met hem naar het ziekenhuis. Daar bleek dat zijn hart tijdens de zwangerschap niet goed ontwikkeld was. “De echte oorzaak hebben ze nooit hard kunnen maken, maar waarschijnlijk heeft mijn moeder tijdens de zwangerschap een virusje gehad. Daardoor ontwikkelde mijn aortaklep zich niet goed. Daarnaast is de anatomie van mijn aortaboog niet gelijk aan die van andere mensen: bij mij loopt die andersom.”

Vermoeidheid

Vanaf dat moment ging Evert-Jan jaarlijks op controle. De artsen wisten dat er vroeg of laat iets moest gebeuren, maar ze wilden een operatie zo lang mogelijk uitstellen. “Ze wilden wachten tot mijn hart groot genoeg was, zodat ik in één keer kon worden geopereerd en niet als kind een keer en als volwassene nóg eens.” Tot een jaar of twaalf deed hij als kind alles. Hij speelde, sportte en was vrij. Hij had geen last van vermoeidheid of andere beperkingen. Toch veranderde dat. “Vanaf mijn twaalfde begon mijn hartklep meer te lekken. Ik heb toen een aantal jaar rustiger aan moeten doen. Ik kon nog wel sporten, maar werd sneller moe en mijn conditie ging achteruit. Een paar jaar later, toen mijn hart groot genoeg was, vonden de artsen het tijd voor een ingreep.”

Kunstklep

Op zijn vijftiende werd hij voor het eerst geopereerd. Een Italiaanse chirurg heeft geprobeerd zijn aortaklep te reconstrueren. “In eerste instantie leek dit te lukken, en na een week of twee mocht ik naar huis. Maar toen ik een paar weken later op controle moest, stonden er ineens zes artsen rond het echo apparaat. Toen wist ik al genoeg. De reconstructie bleek niet stabiel genoeg te zijn en had losgelaten. Daardoor moest er een kunstklep worden geplaatst. Die wilden ze liever niet al op mijn vijftiende plaatsen, omdat ik dan de rest van mijn leven bloedverdunners moest slikken. Toch was er geen alternatief. Gelukkig ging de operatie goed. Ik was vervolgens een half jaar uit de roulatie en kon niet naar school, maar daarna ging het gelukkig snel beter.”

Verwijde aorta

Na zijn operatie was er een jaar of twintig niets aan de hand, totdat hij in 2004 zijn jaarlijkse controle had. “Daar bleek dat mijn aorta bijna drie keer zo wijd was als een normale. Die van mij kon gaan scheuren. Daarom moest ik zo snel mogelijk worden geopereerd.” Ditmaal ging het om een Bentall-operatie, waarbij zijn kunstklep is vervangen en het eerste deel van zijn aorta is vervangen door een kunststof buisje. Hij heeft dus eigenlijk een hartprothese gekregen, vertelt hij. “Ik ben geopereerd door dr. Morshuis: een fantastische chirurg die mij altijd is bijgebleven. Veel chirurgen en cardiologen benaderen het vooral technisch, maar hij zat heel erg aan de mensenkant, de verbinding. Hij liet echt merken dat ik niet de zoveelste patiënt was. Ik heb veel geluk met hem gehad.”

Ernstige vernauwing

Opnieuw had hij een half jaar nodig om te herstellen. Wel was hij na de operatie binnen een week thuis en na een aantal weken onderdeel van het hartrevalidatieprogramma. “Na een maand of vier ging ik weer aan het werk en binnen een half jaar werkte ik weer op volle kracht. Mijn herstel is gelukkig heel voorspoedig verlopen.” Na zijn derde operatie leefde hij opnieuw vele jaren zonder klachten, totdat er in 2019 op een uitgebreide echo in zijn rechter hartkamer een ernstige vernauwing werd geconstateerd. “Er was weefsel van beide kanten naar elkaar toe gegroeid, waardoor er nog maar een kleine opening was van de rechter- naar de linkerkamer. Dat bleek er achteraf gezien twintig jaar eerder ook al te zitten, maar was nooit ontdekt.”

Heftige tijd

Weer moest hij worden geopereerd. In eerste instantie in januari 2020, maar dit werd uitgesteld vanwege spoedgevallen. Vervolgens kwam er in maart dat jaar corona, waardoor het al helemaal niet kon. “Ondertussen moest ik wel oppassen, omdat ik bij een risicogroep hoorde. Ik kan het me nog heel goed herinneren. Ik werkte toen al niet meer en zat thuis, want mijn conditie was verminderd. Ook de coronatijd zelf was mentaal heel heftig. Als ik ging wandelen en iemand in de buurt hoestte, sloeg ik al op tilt. Ik dacht: als ik corona krijg, lig ik straks op de IC aan de beademing. Maandenlang heb ik ook op anderhalve meter afstand van mijn kinderen geleefd. Die periode was voor mij echt wel traumatisch.”

Op controle

In juni dat jaar kwam uiteindelijk het verlossende woord: hij kon worden geopereerd. “Het was eigenlijk een hele eenvoudige operatie, namelijk weefsel weghalen. Binnen vijf dagen was ik gelukkig al thuis, zo snel herstelde ik. Een paar maanden later ben ik rustig mijn werk weer gaan opbouwen. De afgelopen jaren zijn mijn controles steeds goed geweest. Wel zeggen de artsen dat er waarschijnlijk vroeg of laat weer iets gaat gebeuren. Dat is onvermijdelijk. Gelukkig kan ik dat meestal wel parkeren, totdat ik weer een jaarlijkse controle krijg. Dan ben ik toch weer zenuwachtig. Zegt de cardioloog vervolgens dat alles goed is, dan kan ik het weer loslaten.”

Gezond blijven

Momenteel heeft Evert-Jan geen klachten. “Ik denk weleens: wat een wonder. Ze hebben me al vier keer kunnen oplappen. Wat naar mijn idee helpt en heel belangrijk is, is dat ik de operatie altijd fit probeer in te gaan. Ik let op mijn voeding, heb geen overgewicht en sport al mijn hele leven. Ik wandel veel en speel padel. Ik drink amper alcohol en rook niet. Een hoog cholesterol zit bij mij wel in de familie. Daarvoor neem ik een supplement met rode gistrijst. Mijn cholesterol is hierdoor in korte tijd enorm omlaag gegaan. Ik kies liever supplementen. Medicatie heeft altijd impact op je organen, dus die slik ik zo min mogelijk. Ik ben ervan overtuigd dat mijn leefstijl zeker bijdraagt aan mijn snelle herstel na de operaties. Wel houd ik er altijd een beetje de handrem op, want ik wil niet dat mijn gezondheid achteruitgaat. Ik ben er zuinig op. Ook heb ik in therapie geleerd hoe ik mezelf gerust kan stellen op het moment dat ik iets voel en angstig word. Hierdoor kan ik vrijer leven.”

Waarom dit interview met Evert-Jan?

We hebben allemaal onze verhalen met betrekking tot wat we hebben meegemaakt. Zo ook Evert-Jan. Zijn ervaring kan ook anderen herkenning en steun bieden.

Er is meer dan alleen hartpatiënt zijn

Geschreven door

Elles Poiesz (50) was pas 26 jaar toen ze een herseninfarct kreeg. Vervolgens bleek uit onderzoeken dat ze een verstijfde hartspier heeft: restrictieve cardiomyopathie. Hoewel haar hartaandoening invloed heeft op haar leven, laat ze zich er niet door leiden. “Ik probeer altijd alles uit het leven te halen.”

Elles: “Het leven wordt heel donker en serieus als je alleen maar kijkt naar wat je niet hebt of moet laten. Het helpt om positief te zijn, te genieten van de kleine dingen als je bepaalde grote dingen misschien niet meer kunt. Even een wandeling maken of met de fiets of auto ergens naartoe gaan. De focus leggen op wat je wél kan. Dat maakt het leven leuk. Positief in het leven staan heeft veel invloed op je lichaam.”

Herseninfarct en hartaandoening

“Op mijn zesentwintigste kreeg ik een herseninfarct. Ik was dat weekend gewoon nog met vrienden gaan stappen en de dag erna raakte ik plotseling verlamd aan mijn rechterkant. Ik dacht dat ik misschien een nachtje goed moest slapen, maar de volgende ochtend gebeurde het opnieuw. Het bleek een herseninfarct te zijn. Heel gek, want ik was nog hartstikke jong. Ik dacht: dat kan helemaal niet. Dit lijf heeft getennist, gebokst, van alles gedaan, en ineens had ik een infarct. Dat was een heel raar besef. Naar aanleiding van mijn herseninfarct kreeg ik onderzoeken. Zo werd ontdekt dat ik een hartaandoening heb: een verstijfde hartspier. Daardoor heb ik ook een vergroot hart. Een oorzaak is nooit gevonden. Twee weken lag ik in het ziekenhuis. De prop in mijn hersenen is door middel van bloedverdunners verdwenen. Een operatie was niet nodig. Eenmaal thuis ben ik gelukkig redelijk snel hersteld. Natuurlijk was het heftig om mee te maken, maar ik voelde me binnen een paar weken weer goed. Ik ben kort daarna gaan trainen om aan te sterken. Mijn rechterhand was namelijk niet meer zo sterk. Verder had ik geen symptomen. Ik ging voor een nieuwe baan, maakte alweer reisplannen. Ik dacht: stel dat mijn leven heel kort is, dan wil ik er wel van hebben genoten.”

Hart uit het ritme

“Tot 2014 ging het goed met me, maar in dat jaar schoot mijn hart voor het eerst uit het ritme. Ik heb een hele lage bloeddruk en hartslag en de medicatie die ik kreeg, vertraagde alles. Dat was geen prettige periode. De medicatie hielp ook nog eens niet, dus daar ben ik mee gestopt. Vervolgens verhuisde ik voor mijn werk naar Londen. Binnen twee weken sprong mijn hart terug in het juiste ritme. Misschien kwam dat doordat ik heel gezond ging leven. Het was voor mij een omslagmoment. Ik stopte bijvoorbeeld met alcohol drinken. Dat is natuurlijk niet goed voor je hart. Ik doe nu af en toe nog eens een drankje, maar niet meer zoals daarvoor. Ook ben ik gezonder gaan eten en in plaats van boksen meer gaan wandelen en yoga gaan doen.”

Ablatiebehandeling

“Vervolgens kwam de coronatijd. Dat was heel stressvol, omdat niemand er in het begin nog iets van wist. Door de stress raakte mijn hart wéér uit het ritme. Ik heb dan ook een cardioversie gehad, een behandeling bij een onregelmatig hartritme. Die behandeling is bij de derde keer gelukt. Daarna ging mijn hart nog twee keer uit het ritme en heb ik een ablatie laten doen. Sindsdien gaat het eigenlijk heel goed. Natuurlijk heb ik soms last van mijn hartaandoening: dat ligt aan de dag. De ene dag ben ik benauwd, de andere dag voel ik me heel fit. Dat hangt ook af van mijn slaap, het drinken van alcohol en stress. Maar over het algemeen gaat het goed.”

In oplossingen denken

“De eerste keer dat mijn hart uit het ritme was, vond ik het eng. Nu heb ik het een keer of zeven gehad. Telkens word ik dan weer met mijn neus op de feiten gedrukt, maar angst voel ik niet. Helaas kan ik op dat soort momenten niet veel. Dan ben ik kortademig, voel ik me net een negentigjarige. De hele dag word ik er dan aan herinnerd dat ik iets aan mijn hart heb. Dan kan ik er ook echt van balen dat ik dit heb. Toch weet ik dat ik er niet acuut aan zal overlijden en dat er nog oplossingen zijn. Ik woon nu in Spanje, waar ik bijvoorbeeld een stepje heb om op mijn slechte dagen tóch even naar het strand te kunnen. Daarnaast blijft gezond leven het belangrijkste ingrediënt om je goed te voelen, zeker als je een chronische ziekte hebt. Plantaardig eten helpt mij bijvoorbeeld enorm. Daar krijg ik heel veel energie van. Voel ik me een tijdje niet goed, eet ik weer even volledig plantaardig. Dat werkt.”

Steuntje in de rug

“In het verleden las ik weleens verhalen over hartaandoeningen, maar vaak waren deze heel heftig. Zelf had ik behoefte aan een positiever geluid. Daarom ben ik een paar jaar terug begonnen met het schrijven van een boek. Eerst anoniem, omdat ik niet wilde dat iedereen wist dat ik iets aan mijn hart had. Maar nu ik ouder ben, denk ik: als ik er maar een paar mensen mee kan helpen, ga ik het gewoon doen. Dit is Fifty beats geworden. Hiermee wil ik andere hartpatiënten laten weten dat ze niet alleen zijn. Ook heb ik er wat humor in gestopt, om mensen te vermaken of gewoon even een steuntje in de rug te geven. Een hartaandoening is heftig, maar het is maar een onderdeel van je. Er is meer dan alleen de rest van je leven hartpatiënt zijn. Blijf genieten van het leven, want je weet niet hoe lang het duurt. Probeer dingen te doen. Lukt hardlopen niet, ga dan wandelen. Lukt het niet om een uur te wandelen, ga dan een kwartier. Probeer die knop om te zetten en zorg goed voor jezelf. Dat kan iedereen.”

Elles schreef een boek over haar hartaandoening: Fifty beats. Dit boek bestaat uit 50 optimistische en grappige verhalen om het leven met een hartaandoening nét een tikkeltje lichter te maken. Het boek is online te bestellen: paperback via Amazon en het E-book via Amazon, Kobo en Bol.

Tekst: Laura van Horik

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

 

Gouden huwelijk met cadeautje voor Hartpatiënten Nederland

Geschreven door

Lambert en Anita Rooijakkers vierden hun vijftigjarig huwelijksfeest op een heel bijzondere manier. Ze vroegen hun gasten om donaties voor Hartpatiënten Nederland. Waarom deden ze dat en hoe pakten ze het aan?

“We hebben goede ervaringen met Hartpatiënten Nederland en HartbrugReizen. Het plezier dat we van de organisatie hebben gunnen we anderen ook.” Lambert (79) vat het verhaal kort samen, maar we horen graag meer. “We zijn beiden hartpatiënten. Ik al sinds mijn vijfenveertigste, toen werd ik gedotterd. Hoe we bij Hartpatiënten Nederland kwamen? Dat kan Anita beter vertellen.”

“Ja”, knikt Anita (76) bevestigend, “in 2010 is Lambert aan zijn hart geopereerd. Ik vond het blad van Hartpatiënten Nederland in de wachtkamer van zijn cardioloog en vond het direct heel interessant. De vereniging wordt niet gesubsidieerd. Anders dan de Hartstichting is de overheid geen sponsor. Zo kunnen ze ook over minder leuke zaken vertellen en schrijven. Ziekenhuizen waar problemen spelen bijvoorbeeld. Een onafhankelijke stem is belangrijk. We werden al snel vaste donateurs. We gingen trouwens niet direct met HartbrugReizen op pad. Dat duurde nog even. We hadden toentertijd een boot. We hebben veel gevaren. Toen mijn man in 2017 een hartstilstand kreeg moesten we stoppen met varen en iets anders gaan doen.”

Brioche

Lambert vertelt verder: “Met HartbrugReizen hebben we inmiddels al drie reizen gemaakt. Een vierde zat begin dit jaar in de planning, maar die moesten we afzeggen. Anita zou een operatie krijgen om haar hartklep te herstellen. Uiteindelijk is er een nieuwe hartklep gezet. We hebben nu nog twee reizen tegoed, de eerste in oktober richting de Adriatische kust, de tweede in december. Die laatste reis gaat per boot, over de Rijn, naar de kerstmarkten in Keulen en elders in Duitsland. Mijn broer en zijn partner gaan ook mee op die bootreis. Zij hadden die vierde reis – een bootreis van Rotterdam naar Antwerpen – van ons overgenomen en dat was goed bevallen. Het wordt kortom weer gezellig.”

“Bij HartbrugReizen is alles is zo mooi verzorgd”, vult Anita aan. “De eerste reis voerde naar Frankrijk, de tweede reis naar Spanje. Geweldig! Wat er op de terugreis gebeurde, maakte ook indruk. We waren net vertrokken van onze overnachtings-
plaats in Frankrijk toen de bus kapotging. Reisbegeleidster Marly kwam meteen in actie. We waren nabij een Hilton Hotel en ze regelde dat we daar tijdens de busreparatie mochten zitten. We werden met zijn allen opgevangen in een zaaltje met koffie en thee. Later kregen we er nog een brioche erbij. Een medepassagier had een gitaar van het hotel mogen lenen en ging voor ons spelen. Zo grappig! Uiteindelijk moest er een nieuwe bus uit Nederland komen. We gingen eerst met een andere bus naar Tulle en stapten daar over. Mensen die bij aankomst in Nederland niet meer met het openbaar vervoer verder konden reizen, werden met de taxibus naar huis gebracht. Dat was allemaal fantastisch geregeld en opgelost. Van de derde reis naar Noorwegen, inclusief boottocht, zijn we net terug.”

Envelopjes

“Meer over het feest! Nadat ik half april een nieuwe hartklep had gekregen, moest ik nog tien dagen in het ziekenhuis blijven. De zaal voor het feest was onder voorbehoud gereserveerd voor 5 juli, onze trouwdag. Toen de uitnodigingen verstuurd konden worden, moesten we nadenken over cadeauwensen. We wilden eigenlijk geen cadeautjes. Met ons beiden gaat het nu goed. Dat we na vijftig jaar nog bij elkaar zijn is het grootste cadeau. Lambert kwam toen met het idee om envelopjes met donaties voor Hartpatiënten Nederland te vragen. Dat vond ik meteen een goed plan. Marly vond het fantastisch. Ze had doneren op deze manier niet eerder meegemaakt. In de familiekring is onze wens goed ontvangen. Sterker, ze hebben het er nog over. We zorgden dat er boekjes en folders van Hartpatiënten Nederland op het feest aanwezig waren. Veel mensen denken dat het om de Hartstichting gaat. Het is jammer dat die verwarring bestaat. We hebben over het verschil tussen beide organisaties verteld.”

“Marly hield op het feest een praatje en Marja en Maria, de medische begeleidsters op reis, waren ook van de partij. Dat was zo leuk allemaal. Marly was met een kistje voor de enveloppen gekomen, want een collectebus wilden we niet. Na het diner ging het slot van de kist eraf. Wat iedereen gegeven heeft, hoefden we niet te weten. De kaarten met felicitaties bleven bij ons en er ging een leuk bedrag mee voor Hartpatiënten Nederland.”

“Wat Lambert en ik hopen is dat deze gezamenlijke donatie anderen op ideeën brengt. Hartpatiënten Nederland is landelijk nog niet genoeg bekend. Het blad van de organisatie zou overal moeten liggen, bij apotheken en cardiologen. Mond-tot-mond-reclame werkt evenwel het best. Bij deze.”

Tekst: Mariëtte van Beek

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

Webinar Aankondiging: Een Hart voor Hartpatiënten

Geschreven door

Met veel plezier nodigen wij je uit voor een inspirerend webinar Jan van Overveld, voorzitter van Hartpatiënten Nederland. Laura van Horik -wellicht bij u bekend als schrijfster van artikelen in ons Hartbrug Magazine- gaat met hem in gesprek. Jan zet zich al jaren in voor hartpatiënten, maar opeens kreeg hij zélf te maken met hartproblemen. Afgelopen maart onderging hij een openhartoperatie. Zijn verhaal is niet alleen aangrijpend, maar ook motiverend.

Jan deelt zijn persoonlijke reis van een gezonde leefstijl naar een onverwachte diagnose en zijn snelle herstel na de complexe bypassoperatie. Hij vertelt hoe zijn ervaringen zijn kijk op het leven hebben veranderd en hoe belangrijk het is om omringd te zijn door steunende mensen.

Mis deze kans niet om van Jan’s waardevolle inzichten en ervaringen te leren. Of je nu zelf met hartproblemen te maken hebt of gewoon geïnteresseerd bent in gezondheid en welzijn, dit webinar is voor iedereen.

Donderdag 12 december om 19.30 uur

We hopen je daar te zien!

Aanmelden? Klik hier.

Een nieuw hart, een nieuw begin

Geschreven door

Na vier jaar met een steunhart te hebben geleefd, viert Gertie dat zij inmiddels al 10 jaar geleden een donorhart heeft mogen ontvangen. “Ik kwam in aanmerking op erg jonge leeftijd, omdat mijn situatie levensbedreigend was.”

Toen Gertie net 17 jaar oud was begon zij met haar studie, een spannende en drukke periode, maar al snel merkte ze dat er iets niet klopte. “Ik was erg vermoeid, snel buiten adem en kortademig,” herinnert Gertie zich. Aanvankelijk dacht Gertie dat het stress of oververmoeidheid was van de drukke tijd, maar toen ze ook begon flauw te vallen, drong haar moeder erop aan een arts te bezoeken. Haar moeder kende de symptomen van hartfalen; een voorgevoel dat al snel werkelijkheid werd. “Binnen drie weken na het bezoek aan de huisarts, en snel doorgestuurd te zijn naar een cardioloog, werd bij mij hartfalen vastgesteld.”

Hartfalen op jonge leeftijd

Gertie was opvallend jong voor deze diagnose, wat leidde tot een snel en intensief onderzoekstraject bij een klinisch geneticus. “Er werd een gemuteerd gen gevonden dat duidde op een erfelijke aanleg voor hartfalen, alhoewel niemand anders in mijn familie dezelfde aandoening had,” legt ze uit. “Dus daarin staan we nog steeds voor een raadsel.”
Gertie is in een heel korte tijd heel snel ziek geworden, te ziek om te kunnen wachten op een harttransplantatie. Hierom kreeg zij een steunhart ter overbrugging. “Ondanks de beperkingen die dit steunhart met zich meebracht, kon ik bijna alles blijven doen: studeren, werken, uitgaan en tijd doorbrengen met vrienden en familie. Ik mocht echter niet op vakantie, omdat ik elk moment opgeroepen kon worden voor en transplantatie, en dan moest ik zo snel mogelijk in het UMC Utrecht zijn.” Door dit steunhart heeft Gertie uiteindelijk 4 jaar kunnen wachten op een harttransplantatie.

Tiende jaar met een donorhart

Dit jaar viert Gertie haar tiende jaar met een donorhart. De transplantatie was toendertijd de enige optie. “Het nieuwe hart betekende voor mij niet alleen een voortzetting van het leven, maar het heeft mij ook veel wijze lessen en ervaring opgeleverd,” deelt Gertie. “Ik heb mezelf beter leren kennen en het heeft me zeker gemaakt tot wie ik nu ben.”
Het donorhart was letterlijk de optie tussen leven en dood. “Ik ben heel erg dankbaar voor de tweede kans die ik heb gekregen,” zegt ze. Vandaag de dag voelt Gertie zich goed en is bijna net zo actief als iemand zonder haar medische geschiedenis, hoewel ze levenslang medicatie moet blijven gebruiken. “Dit neem ik voor lief, maar ik heb hierdoor wel een lagere weerstand waardoor ik iets sneller vatbaar ben voor ziektes en meer moet uitkijken in het griepseizoen en met bepaald soort eten.”

Vooruitzichten met een donorhart

Gertie kijkt uit naar een toekomst vol gezondheid en geluk, waarin ze hoopt nog vele mooie herinneringen te maken. Ze hoopt door haar verhaal te delen anderen te inspireren en meer bewustzijn voor hartfalen te creëren. “Hartfalen kan iedereen overkomen, ongeacht de leeftijd,” benadrukt ze en voegt toe: “Zorg daarom goed voor jezelf en wees zuinig op jezelf.”

Het UMC Utrecht, Erasmus MC en UMC Groningen voeren transplantaties van het hart uit. In 2023 zijn er 74 harttransplantaties uitgevoerd. Dit is een stijging van 45 procent ten opzichte van 2022 (51 transplantaties). Deze grote stijging is met dank aan de nieuwe ‘heart-in-a-box-methode’, wat ervoor zorgt dat ook de harten na overlijden door stilstand van de bloedsomloop (DCD) gebruikt kunnen worden voor donatie.

 

Foto: Gertie Graas | © Fotografie UMC Utrecht
Bron: UMC Utrecht

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

De eeuwige discussies over Cholesterol – LDL – HDL – TG – en meer

Geschreven door

In mijn dagelijks werk kom ik over weinig onderwerpen zoveel meningen tegen als over het cholesterol. Alleen over vaccinaties herinner ik me nóg vinniger discussies in de spreekkamer. Toch is er, en laat ik me daarbij vooral beperken tot cholesterol, in de praktijk best wel heel veel duidelijk over dit onderwerp, waardoor in veel gevallen het kind met badwater wordt weggegooid door mensen die ‘geen statines willen’ om allerlei redenen.

Na bijna 25 jaar verdieping in het onderwerp denk ik dat ik de meest voorkomende argumenten inmiddels wel gehoord heb – en wie nog iets extra wil inbrengen, stuur vooral een reactie.

Cholesterol-cholesterol: In de eerste plaats is er de mogelijke relatie tussen cholesterol in de voeding en cholesterol in je bloed, waarvoor sinds ongeveer 1950 al gesproken wordt en ongeveer sindsdien ook gewaarschuwd. In een notendop is de redenering dat als je meer cholesterol zou eten, de hoeveelheid ervan in het bloed ook wel zou stijgen (you are what you eat – je bent wat je eet). Helaas, of gelukkig, werkt ons lichaam niet zo simpel. Cholesterol komt namelijk niet alleen uit onze voeding (een minderheid zelfs), maar vooral uit onze lever – die het maakt. Door die twee processen op elkaar af te stemmen ‘reguleert’ ons lichaam de hoeveelheid cholesterol in ons bloed heel nauwkeurig, waardoor een hogere inname nauwelijks effect heeft op de hoeveelheid cholesterol in ons bloed. Dit regulatieproces is al sinds tenminste 1970 wetenschappelijk (en daarmee onder de meeste de artsen) bekend.

Vet – Cholesterol. In de tweede helft van de vorige eeuw werden een aantal grote studies gedaan waarin twee dingen werden aangetoond. In de eerste plaats werd aangetoond dat een hogere inname van vet resulteerde in een hoger cholesterol. In de tweede plaats werd gezien dat een hogere inname van vet resulteerde in een grotere kans op hart- en vaatziekten (HVZ), met name op aderverkalking (de onderliggende oorzaak van hart- en herseninfarcten). Door deze grote onderzoeken ontstond niet alleen de zogenaamde ‘dieet-hart’ hypothese: de gedachte dat vet uit de voeding een belangrijke oorzaak is van HVZ, maar ook de gedachte dat cholesterol hierbij ‘de boosdoener’ is.

In de navolgende jaren volgden allerlei studies, waarbij bijvoorbeeld de invloed van verschillende soorten vet werd bestudeerd. Zo bleken niet alle soorten vet ‘ongezond.’ Vooral ‘verzadigd vet’ was zowel geassocieerd met een hogere kans op HVZ als met een hoger cholesterol. Enkelvoudig onverzadigd vet, denk aan olijfolie, bleek juist een gunstig effect te hebben. Tenslotte zijn er nog de meervoudig onverzadigde vetten: aanvankelijk werden die over één kam geschoren, waardoor verschillende studies ‘gemixte’ resultaten opleverden. Pas toen men een duidelijker onderscheid ging maken tussen omega-6 vetten (vnl linolzuur: uit zonnebloemolie, arachide-olie, sla-olie, etc) en omega-3 vetten (uit lijnzaad, walnoten en vette vis) ontdekte men dat die twee meervoudig onverzadigde vetten eigenlijk tegengestelde effecten hebben: waarbij omega-3 vetten een duidelijk beschermend effect hebben en inmiddels zelfs als medicijn op de markt zijn, voor een lagere kans op HVZ. Inmiddels weten we bovendien dat elk van deze soorten vet op haar beurt weer uit vele verschillende ‘ondersoorten’ bestaat (de zogenaamde vetzuren).

In dezelfde periode waarin werd ontdekt dat vet kan (en moet) worden onderverdeeld in verzadigd, enkelvoudig en meervoudig verzadigd vet, werd ook ontdekt dat cholesterol geen eenheidsworst is. Zo ontdekte men dat het cholesterol dat wordt gemeten in het bloed in feite onderdeel is van ‘balletjes’ vet, die vastgeplakt aan een bepaald eiwit door het bloed stromen. Deze balletjes heten ook wel ‘lipoproteïnen’ (lipo = vet, proteïne = eiwit). In de praktijk zijn er hierbij balletjes die als het ware vanuit onze maag-darm-lever in het bloed naar andere organen stromen om daar cholesterol af te leveren én zijn er balletjes die juist vanaf onze organen terugstromen naar de lever, om daar cholesterol af te leveren. Omdat de gedachte was dat cholesterol ‘ongezond’ is, werden de balletjes (de lipoproteïnen) die uit de lever komen het ‘slechte’ (of LDL-cholesterol) genoemd en de balletjes die cholesterol naar de lever terugbrachten het ‘goede’ (of HDL-cholesterol) genoemd. Daarbij werd bovendien ontdekt dat die balletjes naast cholesterol ook een andere vorm van vet transporteerden: de triglyceriden (wat we allemaal kennen als bijvoorbeeld mayonaise).

Helaas bleek ook bovenstaande mechanisme ook iets te versimpeld. Cholesterol bestond niet uit enkel LDL- en HDL-deeltjes. Ook hier bleek, net als bij vet, dat ook LDL-cholesterol niet één deeltje betreft, maar dat er allerlei soorten en maten van zijn: hele grote en hele kleine LDL-deeltjes. En die grootte wordt bepaald door de hoeveelheden cholesterol en triglyceriden in elk ‘balletje.’ Hierbij geldt in principe: hoe meer triglyceride het balletje bevat, hoe groter het is. Of andersom, hoe kleiner het LDL-deeltje, des te groter de (relatieve) hoeveelheid cholesterol. En de wetenschap wijst uit dat vooral die kleine deeltjes voor HVZ zorgen. Hoe dat zit, en of er nóg weer verdere ontdekkingen zijn gedaan, dat zal vanwege de ruimte in een volgende column volgen. Spoileralert: ja, ik zal het de volgende column ook nog over geoxideerd-LDL, Lp(a) en iets uitgebreider over triglyceriden en HDL-hebben…

Tekst: Remko Kuipers
Foto: Remko Kuipers

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

 

Een roadtrip door Zuid-Afrika

Geschreven door

“Ga je naar Zuid-Afrika terwijl je man hartpatiënt is? Is dat wel verstandig?” Het is een van de reacties die we afgelopen maanden kregen op onze vakantieplannen.

Als je chronisch ziek bent, betekent dat niet gelijk dat je leven stopt. Soms moet je alleen met wat dingen rekening houden. Dus kozen wij voor een individuele rondreis op maat. We wilden op eigen tempo van Johannesburg naar Kaapstad rijden. We gaven bijvoorbeeld aan dat er rustmomenten nodig waren. Daarom wilden we niet te vaak ergens maar één keer overnachten.

“En kennen ze daar zijn S-ICD?” Ook een logische vraag, maar mijn man wil er niets van weten. Hij blijft nuchter volhouden dat hij ook hier in Nederland verkeerd van de stoep kan vallen. Het is geruststellend dat hij zich niet snel bang laat maken. Zeker omdat we van reizen houden. Natuurlijk zijn er ook heel mooie plekken dichterbij huis en die gaan we zeker ook ontdekken, maar zijn gezondheid kan alleen maar achteruitgaan en niet vooruit. Dus kiezen we er juist voor om reisdromen waar te maken nu het kan. Voor ons is later nu. En we wilden zo graag weer naar Afrika. Dit keer met onze zoon van zes. De laatste keer dat we een rondreis maakten in een Afrikaans land was net voor de hartaanval, bijna tien jaar geleden.

Maar ik geef toe dat het wel wat spannender was dan anders, omdat een tijdje terug zijn ICD onterecht was afgegaan. Toen dat gebeurde, schoot door mij heen dat hij misschien een paar maanden niet mocht autorijden. Ik riep gelijk dat ik tijdens de vakantie de chauffeur zou zijn. Ook kwam even de gedachte voorbij dat we alles moesten annuleren. Toen er niets aan de hand bleek te zijn, pakten we het leven zo snel mogelijk op. We lieten het onderwerp links liggen, haalden vaccinaties en verdiepten ons in Zuid-Afrika.

Tijdens onze roadtrip dacht ik wel een paar keer aan zijn ICD. Ik wilde echt niet dat het ding weer een schok zou geven. Maar ik zei het expres niet hardop. Ik wilde het lot niet tarten. En gelukkig waren de goden ons goedgezind. We kijken dan ook terug op een onvergetelijke vakantie. En stiekem droom ik alweer over een nieuwe bestemming.

Cilla Schot

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine

Meerdere infarcten

Geschreven door

Claudia Dijkstra – Dankelman (50) had nooit eerder last van haar hart, tot aan haar 42ste. In een week tijd kreeg ze vijf hartinfarcten. “Twee van mijn kransslagaderen waren bijna volledig dichtgeslibd.”

Claudia werkt al jaren onregelmatig en draait nachtdiensten in de beveiliging. Ze was destijds geregeld moe, maar weet dit aan haar werk. Pas achteraf is ze zich bewust geworden van een aantal klachten, zegt ze. “Twee of drie keer per maand werd ik ’s nachts heel zweterig en beroerd wakker, alsof ik buikgriep kreeg. Dat duurde vaak een half uur en dan zakte het weg. Vervolgens sliep ik weer verder. Ook had ik af en toe een knellend gevoel in mijn rechterarm. Toch ben ik nooit naar de dokter gegaan, omdat het niet op dagelijkse basis voorkwam. Ik zocht er niets achter.”

Aanvallen

Maar acht jaar terug, toen ze net tien minuten op haar werk was, had ze het plotseling ontzettend warm. “Het was alsof ik een capuchon met hitte had opgezet. Ook had ik last van mijn rechterarm, was ik benauwd, had ik een druk op mijn borst en werd ik misselijk en duizelig. Dat duurde ongeveer vijf minuten, daarna was het weg. Ik weet nog dat die dag de zon scheen. Ik had altijd een lage bloeddruk, dus misschien was die nog wel wat lager geworden door de warmte, beredeneerde ik. Ik nam een dropje en ging verder waar ik gebleven was, maar vijf minuten later kreeg ik een nieuwe aanval en binnen een uur de derde. Toen wist ik: ik vertrouw het niet.”

Maagtabletje

Samen met haar man ging ze naar de dokterspost. Voor haar doen was haar bloeddruk hoog, maar verder werd er niets geconstateerd. “Neem maar een maagtabletje bij thuiskomst, kreeg ik te horen. Ik had ze al verteld dat ik familiair belast ben. Mijn moeder is namelijk op achtenveertigjarige leeftijd overleden tijdens een hartkatheterisatie. Toch dachten ze dat het mijn maag was.” Na het maagtabletje voelde Claudia zich weer goed, maar eenmaal thuis kreeg ze na het eten nóg twee keer een aanval. Die aanvallen waren heftiger dan ze eerder op de dag waren geweest. “Ik zweette heel erg en was nog misselijker. Ook de druk op mijn borst nam toe en ik kreeg last van mijn kaak. Weer ging ik naar de dokterspost, waar ik dezelfde arts had als ’s middags. Ik kreeg een maagtabletje en moest in de wachtkamer gaan zitten. Vervolgens gebeurde er anderhalf uur niets, dus werd ik weer naar huis gestuurd.”

De weg kwijt

Aan het einde van de dag liep ze thuis twee trappen op naar zolder. Daar ging het pas écht mis. “Ik voelde het plotseling heel heftig opkomen. Direct zei ik tegen mijn man dat het niet goed ging en dat hij de dokterspost moest bellen. Ik had opnieuw alle klachten die ik eerder ook had, maar dan in de overtreffende trap. Ik begon te spugen, haalde snel adem, had veel last van mijn arm en een druk op de borst. Ik kon niet eens meer fatsoenlijk praten. Ik was behoorlijk de weg kwijt. Strompelend ging ik naar beneden, waar al snel drie artsen van de dokterspost in mijn woonkamer stonden. Achteraf hoorde ik van mijn man dat ze dachten dat het mijn alvleesklier was. Laten we haar maar insturen, zeiden ze.”

Hartinfarct

Eenmaal in het ziekenhuis ging het snel. Claudia zag inmiddels grauw in haar gezicht. Direct werd er een hartfilmpje gemaakt en kreeg ze zuurstof. “Ik herinner me dat de artsen zeiden dat het niet best was, maar ik had nog niet door dat dat over mij ging. Toen ik op een gegeven moment vroeg wat er aan de hand was, zeiden ze dat ik een hartinfarct had. Met de ambulance werd ik naar het ziekenhuis in Nieuwegein gebracht, waar ik een stent geplaatst kreeg. Mijn rechterkransslagader bleek voor negenennegentig procent dicht te zitten. Ik had daar meerdere vernauwingen zitten. In datzelfde vat is ook het hartinfarct ontstaan. Was die ene procent óók nog dichtgegaan, had ik hier waarschijnlijk niet meer gezeten.”

Stents

Tijdens het plaatsen van de eerste stent werd geconstateerd dat ook haar linkerkransslagader voor negentig procent dichtzat. Daar werden tien dagen later twee stents geplaatst. “Na het plaatsen van de eerste stent mocht ik na een paar dagen naar huis. Nog steeds voelde ik me niet kiplekker, wat kwam door dat andere dichtgeslibde vat. Maar doordat mijn hart best een opdonder had gehad en ik restschade had, wilden de artsen mijn hart eerst wat rust geven. Daarom moest er zes tot acht weken tussen zitten voor ik de volgende stents geplaatst zou krijgen. Een week na plaatsing van de eerste stent bleek bij de huisarts dat het niet goed ging en mijn toestand instabiel was. Meteen werd ik weer naar het ziekenhuis gebracht. Ik moest wachten tot er in Nieuwegein plek was, waar ik twee dagen later terechtkon. Direct werd ik geholpen.”

Blijvende schade

Na plaatsing van de stents heeft Claudia lang moeten revalideren. Toch is ze van de klachten nooit volledig af gekomen, vertelt ze. “De onderwand van mijn hart is afgestorven, dus heb ik blijvende schade. De rest van mijn hart neemt dat over, maar dat betekent niet dat ik weer alles kan. Ik kan bijvoorbeeld nog geen kilometer hardlopen. Als ik sport, ben ik heel snel buiten adem. Loop ik naar de supermarkt, zit mijn hartslag al op honderddertig. Zelfs nu ik acht jaar verder ben.” Ook heeft ze last van vaatspasmes. “Met name als ik stress of nachtdiensten heb, wordt dat heftiger. Daar heb ik ook medicatie voor. Ik krijg veel medicijnen. Eerder zat ik op vijftien, nu op twaalf medicijnen op een dag. Daardoor ben ik in een half jaar tijd twintig kilo aangekomen.”

Onderbuikgevoel

Met haar gewicht heeft ze veel moeite. Ze heeft van alles geprobeerd om van de extra kilo’s af te komen, maar niets werkt. “Ik vind het heel vervelend. Ga ik op vakantie naar het buitenland, zijn mijn voeten na drie dagen zo dik dat ik mijn schoenen niet meer aan kan. Dan houd ik veel vocht vast. Mijn buik vind ik nog wel het ergst. Door mijn medicatie wordt alles vertraagd, inclusief mijn spijsvertering. Ik heb al eens geprobeerd om onder begeleiding te stoppen met bepaalde medicijnen, maar toen zat ik binnen een week weer in het ziekenhuis. Helaas heb ik medicatie echt nodig om alles onder controle te houden.” Toch probeert ze het inmiddels van zich af te zetten. “Ik probeer leuke dingen te doen en te genieten. Het is zoals het is en het komt zoals het komt. Wat ik anderen wel graag zou willen meegeven, is luisteren naar je eigen gevoel. Ik wíst dat het niet mijn maag was. Luister altijd naar je eigen lichaam. Laat je niet zomaar wegsturen.”

Waarom dit interview met Claudia?

We hebben allemaal onze verhalen met betrekking tot wat we hebben meegemaakt. Zo ook Claudia. Haar ervaring kan ook anderen herkenning en steun bieden.

Tekst: Laura van Horik
Foto: Claudia Dijkstra – Dankelman

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.

De sluipmoordenaar op het spoor: wat is atherosclerose

Geschreven door

Je merkt er in het begin niks van – en dat maakt dit symptoom juist zo’n sluipmoordenaar. Misschien voel je dat je sneller buiten adem bent, eerder moe, of op de bank in slaap sukkelt. Dan is het toch echt tijd om eens naar de dokter te gaan.

Wie na onderzoek in het ziekenhuis voor het eerst hoort dat een van de slagaders voor meer dan 50 procent is dichtgeslibd, voelt zich vaak in de war. Hoe kan dat nou opeens, en vooral: wat moet ik nu doen. Een bezoek aan de cardioloog brengt antwoorden op deze prangende vraag. Vaak luidt dat antwoord: tijd voor een katheterisatie om te zien hoe groot de schade is. En voortaan statines slikken.

Slagaderziekte

Atherosclerose oftewel slagaderziekte – vroeger ook wel ten onrechte aderverkalking genoemd – is een langzaam en daardoor vaak onbemerkt proces van vetophoping in de binnenbekleding van slagaders. Dat maakt de vaatwanden steeds dikker, waardoor de aders vernauwd raken en het bloed wordt gehinderd in de doorstroming. Wat zorgt voor een steeds geringere aanvoer van zuurstof in de achtergelegen weefsels.

Volgens de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) bestaat op den duur het gevaar dat de slagaderwand openscheurt. Dat leidt tot klonters in het bloed. Zoiets kan een slagader volledig afsluiten. We hoeven niet uit te leggen wat dat betekent.

Sluipend proces

Het gaat om een sluipend proces. In het begin merk je er niks van. Maar op den duur kan het leiden tot pijn op de borst, een hartaanval of een beroerte. Volgens de NVVC is atherosclerose verantwoordelijk voor meer dan een derde van de sterfgevallen in Nederland.

Voornaamste veroorzakers van slagaderziekte zijn roken, een fout voedingspatroon, hoge bloeddruk en een te hoog LDL-cholesterolgehalte.

Plaque’s

Een vetophoping in een slagader wordt ook wel een plaque genoemd. Die maken de doorgang van een slagader steeds nauwer. Als die doorgang met 50 procent is afgenomen, ontstaan de eerste serieuze problemen. Bij een vernauwing van 70 procent merk je dat inspanning moeilijker wordt, en kan zich angina pectoris oftewel pijn op de borst voordoen. Is de vernauwing 90 procent, dan is dat ook voelbaar als je niks doet en in rust bent. Is een slagader helemaal afgesloten, dan zijn de rapen gaar: dan kan er geen bloed meer door, wat kan leiden tot een hartaanval of beroerte.

Wat vaker voorkomt, aldus de NVVC, is dat een slagader door een propje wordt afgesloten, een bloedprop die ontstaat op een opengescheurde plaque. Het bloed probeert dat scheurtje te stollen, maar dat stolsel kan de slagader afdichten. Met alle – soms fatale – gevolgen van dien.

Chronisch

Slagaderziekte is een chronische ziekte. Een onomkeerbare ziekte, hooguit kan de dokter de gevolgen ervan bestrijden. Dat kan de arts door bijvoorbeeld bloeddruk- en cholesterolverlagers evenals bloedverdunners voor te schrijven. Die verlagen het risico op beroerte of hartaanval. Helpen medicijnen onvoldoende, dan is dotteren een optie om een vernauwing te verhelpen. Zijn de kransslagaders op meer plaatsen vernauwd, dan kan een bypassoperatie nodig zijn.

Door de vernauwing blijft pijn op de borst de rest van het leven een hinderlijke rem op je bewegingsvrijheid. Angina pectoris ontstaat als gevolg van een zuurstofgebrek van het hart, vooral als gevolg van inspanning. Bijvoorbeeld als je de trap oploopt of tegen de wind in fietst. Maar ook na een (te) stevige maaltijd. De pijn verdwijnt meestal als je rust neemt.

Instabiele angina pectoris

Doet zo’n angina pectoris zich voor zonder dat je inspanning levert, dan is dat alle reden om aan de bel te trekken. Dit wordt een instabiele angina pectoris genoemd. Dan zijn direct een ECG en een bloedonderzoek nodig, vaak gevolgd door katheterisatie, om te zien of een bloedprop een slagader af dreigt te sluiten. Als dat gebeurt, kan een hartaanval of beroerte volgen. Een instabiele angina pectoris vraagt meestal om opname in het zieken huis ter observatie. Onderzoek brengt aan het licht wat de angina pectoris heeft veroorzaakt.

Let op: de pijn wordt niet altijd op de borst gevoeld, het is immers de kramp die het hart uitstraalt, en kan bijvoorbeeld ook in keel, kaak, schouders of armen gevoeld worden. De pijn is zo hevig, dat je die niet kunt negeren en dus wel aan de bel moet trekken.

Leefstijl

Beter word je niet meer van slagaderziekte, en zeker wanneer je een hartaanval of beroerte hebt doorstaan ziet je leven er voortaan heel anders uit. Daarom is volgens de NVVC voorkomen beter dan genezen. Je kunt niet alles doen om vernauwingen uit te sluiten, bijvoorbeeld vanwege risicofactoren zoals leeftijd, geslacht of erfelijke aanleg. Maar zorg voor een gezonde leefstijl en stop met roken, om maar eens wat te noemen.

HPNL & Leefstijladvies

Hartpatiënten Nederland besteedt veel aandacht aan gezonde leefstijl. Medewerkster Donna geeft leefstijladvies aan donateurs.

Neem hiervoor contact op met Donna of bekijk hier onze kookvideo’s.

Tekst: Henri Haenen

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine.