Het Leidse ziekenhuis maakt werk van het vrouwenhart

Geschreven door

Het vrouwenhart zat tot voor kort in het verdomhoekje. Het werd gezien als een soort van mannenhart in een vrouwenlichaam. Intussen weten we dat deze manier van omgaan met het vrouwenhart desastreus was. Tientallen jaren lang hadden cardiologen en hartchirurgen weinig of geen oog voor de specifieke aandoeningen van het vrouwenhart. Specialisten die beweerden dat er wel degelijk verschillen waren, werden meewarig aangekeken of erger nog weggehoond. Vrouwen met serieuze hartklachten kregen vaak te horen dat het een kou was of tussen de oren zat. Een hele opluchting dus dat er de laatste tijd, na baanbrekend werk door cardioloog Angela Maas, steeds meer initiatieven worden ontplooid om ruim aandacht te geven aan het vrouwenhart.

In 2014 begon hoogleraar cardiologie voor vrouwen Angela Maas aan het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen de Stichting Hart voor Vrouwen, die zich inzet voor multidisciplinair onderzoek gericht op hart- en vaatziekten bij vrouwen. Dit is nodig, omdat wereldwijd de meeste vrouwen overlijden aan hart- en vaatziekten. Door meer onderzoek moet de zorg aan vrouwen verbeteren, aldus de stichting (www.hartvoorvrouwen.nl ).

Special

Hartpatiënten Nederland besteedt al jaren aandacht aan de specifieke aandoeningen van vrouwen met hart- en vaatproblemen. In juli bracht Hartpatiënten Nederland een special uit over het vrouwenhart. Die is nog steeds verkrijgbaar. Wie interesse heeft kan deze special bestellen via roermond@hartpatienten.nl onder vermelding van naam, emailadres, postcode en huisnummer.

Ook bij de Stichting Vrouwenhart staat de vrouw centraal. Steeds meer wordt duidelijk over typische vrouwenhart-aandoeningen, zoals SCAD, vaatkramp en vernauwing van de kleine aderen in en rond het hart. Positief is ook dat het Leids Universitair Medisch Centrum LUMC sinds dik een jaar een Women’s Heart Health Clinic huisvest, een speciale kliek voor het vrouwenhart. De kliek maakt onderdeel uit van het Hart Long Centrum Leiden en is gespecialiseerd in de gezondheid van vrouwen op het gebied van hart- en vaatziekten.

LUMC

Tot voor kort werden hartziekten bij vrouwen nauwelijks bestudeerd, nauwelijks gediagnosticeerd en vaak niet goed behandeld. Het Leidse gezondheidsprogramma richt zich op aandoeningen die uniek zijn voor vrouwen, maar ook op hart- en vaatproblemen die zich vaker voordoen bij vrouwen of die vaker niet (op tijd) gediagnosticeerd worden bij vrouwen.

Vrouwenhartkwalen

Zo kan er sprake zijn van Microvasculaire dysfunctie, een aandoening van de kleine bloedvaatjes van het hart. Of van coronairspasme, het tijdelijk samenknijpen van een kransslagader. Die aandoeningen kunnen klachten geven bij de doorbloeding van het hart. Dit komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

De Women’s Heart Health Clinic heeft een speciale polikliniek voor patiënten met microvasculaire dysfunctie en coronairspasme. De huisarts of een externe cardioloog kan een patiënte doorverwijzen naar de kliniek. Het behandelteam in Leiden bestaat uit een cardioloog en interventiecardioloog.

Bloedvaatjes

Bij microvasculaire dysfunctie is er sprake van een verminderde doorbloeding van de hartspier. Daardoor kan zuurstofrijk bloed minder goed naar het hart worden vervoerd en lijdt het hart aan zuurstofgebrek. Bij coronairspasme knijpt een kransslagader of soms een klein bloedvat, onwillekeurig en tijdelijk samen. Hierdoor vernauwt het bloedvat en is er sprake van zuurstofgebrek.

Pijn

Meestal is er sprake van drukkende of stekende pijn op de borst of tussen de schouderbladen, maar ook kortademigheid of vermoeidheid kunnen op de voorgrond staan. De pijn kan uitstralen naar de armen, nek of kaken. Inspanning of emoties kunnen de klachten uitlokken, maar ze kunnen ook in rust ontstaan. De klachten kunnen langere tijd aanhouden.

Behandeling

De behandeling voor microvasculaire dysfunctie en coronairspasme bestaat uit medicijnen en het aanpassen van de leefstijl. Helpt deze behandeling niet, dan kunnen vrouwen in aanmerking komen voor een revalidatietraject speciaal afgestemd op patiënten met microvasculaire dysfunctie en coronairspasme.

Ook mensen met gezond gewicht kunnen risico lopen op hart- en vaatziekten

Geschreven door

Van alle mensen die risico lopen op hart- en vaatziekten, heeft 80 procent een te hoog gewicht. Maar bij één op vijf mensen bestaat dit risico ook, ofschoon ze een op zich gezond gewicht hebben. Dat blijkt uit onderzoek van Femke Smit van de universiteit Maastricht. Ze publiceerde haar onderzoek samen met internationale collega’s in het wetenschappelijke blad Nature Medicine.

Smit heeft in haar onderzoek gekeken naar de relatie tussen obesitas en gezondheid. Iedereen weet dat overgewicht leidt tot een hoger risico op ziekten als diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Overgewicht kan gepaard gaan met een te hoge bloeddruk of een te hoge cholesterolwaarde. Daarvoor bestaan preventieve behandelingen die erger moeten voorkomen. Maar er zijn mensen zonder overgewicht die toch ziek worden. Deze mensen vallen volgens Smit tussen wal en schip, en krijgen vaak geen preventieve behandeling.

Risico

Smit ging op zoek naar mensen die buiten de preventieve programma’s vallen vanwege hun gezonde gewicht. In totaal kon ze daarvoor de resultaten bekijken van vier grote Europese studies, waaronder de Maastricht Studie van de Universiteit Maastricht. In totaal waren daarin gegevens bijgehouden van 173.000 mensen. Ze zocht er naar mensen met een verhoogd risico op diabetes type 2 of hart- en vaatziekten dat niet bij hun gewicht past. Het gaat daarbij om vrouwen die een hoge bloeddruk hebben ondanks hun “normale” gewicht (iets wat om onbekende redenen bij mannen niet voorkomt), en mensen met een gezond gewicht en een hoog cholesterolgehalte, een slechtere leverfunctie, meer ontstekingseiwitten in hun bloed of een te hoog glucosegehalte.

Inschatten

Op de vraag wat je met al die onderzoeksresultaten kunt antwoordt Smit, dat je daarmee voorspellende modellen kunt verbeteren. “Artsen gebruiken deze om in te schatten wie een hoog of een laag risico op ziekten heeft”, legt Smit uit op de website van de Universiteit Maastricht. “Dit helpt hen bij het beslissen wie ze wel of niet gaan behandelen. Dankzij onze studie kun je nu beter voorspellen wie wel of geen verhoogd risico op diabetes type 2 en hart- en vaatziekten loopt. Hierdoor behandel je minder mensen onnodig en vind je de mensen met een verhoogd risico die voorheen niet in beeld kwamen.”

Ripsa uit Indonesië

Geschreven door

Jaren geleden werd de Indonesische Rispa aan haar hart geopereerd in Jakarta, met steun van ons Fonds Buitenlandse Kinderen. 

Deze week ontvingen we een leuk bericht van Harm & Carla Troost, de pleegouders van Rispa. Wat een mooi nieuws om de feestdagen mee te starten!

 

“Wij gaan nog steeds met veel plezier op bezoek bij Rispa in Indonesië. Zeker in het nieuwe jaar!! Rispa verwacht haar 2e kindje!!

Wat een verrassing!! Haar 1e kind is nu 9 jaar. De cardioloog, waar ze nog steeds regelmatig onder controle is, vond het nu tijd om het bekend te maken. De echo’s gaven een goed beeld van de groei van het kindje. In februari is de bevalling gepland.

Wij denken, speciaal in deze tijd, weer terug aan de spannende tijd die wij hebben doorgebracht tijdens de hartoperatie van Rispa en de tijd rondom haar bevalling van haar 1e kind.

Mede dankzij jullie hulp hebben we nu maar liefst 3 mensenlevens erbij. Fantastisch toch in deze tijd van oorlog en andere vreselijke gebeurtenissen.”

 

Wilt u ook helpen?

Steun het Fonds Buitenlandse Kinderen en draag bij op NL 35 INGB 0000 594 000 t.n.v.  Hartpatiënten Nederland o.v.v. Fonds Buitenlandse Kinderen

Voorkom dat je hart het met de kerst zwaar te verduren krijgt!

Geschreven door

Veel mensen genieten van de kerst. Ze vinden het een heerlijke tijd, waarin vooral veel gegeten en gedronken wordt, in de gezellige nabijheid van hun geliefden en familieleden. Cardioloog Menno Baars maant echter tot voorzichtigheid. Al die feestelijke hapjes, versnaperingen en drankjes zijn niet zonder risico, aldus Baars in een waarschuwing op de website Gezondheidsnet. Ze kunnen namelijk leiden tot wat hij noemt het ‘Holiday Heart Syndrome’.

Dat is een hartritmestoornis (atriumfibrilleren) die onverwachts en plotseling kan optreden. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij gelegenheden waarbij de kelen gesmeerd worden met de nodige alcohol, zeker als die drank wordt gecombineerd met het naar binnen schuiven van allerlei hapjes en lekkernijen. “Vooral mensen die niet vaak alcoholische drankjes drinken kunnen sterk reageren op alcohol als ze dit ineens wel doen”, waarschuwt Baars op Gezondheidsnet. “Plots gaat het hart hevig tekeer en onregelmatig kloppen.” Iedereen kan dat overkomen, maar als je ouder wordt, neemt de kans daarop toe.

Gaat meestal vanzelf over

Dat atriumfibrilleren is op zich niet levensbedreigend en meestal gaat het vanzelf weer over – maar daarmee is niet gezegd dat het onschuldig is, benadrukt de cardioloog. Komt het vaker voor, dan kan het hartschade veroorzaken. In het ergste geval kunnen er bloedstolsels door ontstaan, wat weer tot een beroerte of hartaanval kan leiden, en ook hartfalen is een mogelijk gevolg van herhaaldelijk overslaan van het hart in hoog tempo.

Teveel

Het beste is dan ook om niet teveel te drinken met de feestdagen, adviseert Baars. “Alcohol is echt heel slecht voor je hart”, aldus Baars op Gezondheidsnet. “Ook voor andere cellen in je lichaam. Een klein beetje kan best, maar drink er voldoende water bij en zorg dat je niet uitdroogt. Eén glaasje kan juist goed zijn om even te ontspannen.” Ook op het eten letten is belangrijk, dus niet te veel vet, suiker en zout, aldus de cardioloog.

112

Krijg je tijdens de feestdagen desondanks last van atriumfibrilleren, stop dan met het drinken van alcohol. Mochten de klachten desondanks niet verdwijnen, neem dan contact op met huisarts of HAP. Als je daarnaast ook nog eens duizelig wordt of kortademig, bel dan 112, aldus Baars, cardioloog en medeoprichter van HartKliniek, een landelijke organisatie van zestien zelfstandige behandelcentra voor hart- en vaatziekten.

 

Hartpatiënten Nederland blij dat apothekersstaking niet doorgaat

Geschreven door

Hartpatiënten Nederland is blij dat de voor de kerst aangekondigde landelijke apothekersstaking niet doorgaat. De rechter heeft de staking verboden. Gelukkig maar, vinden wij. Want anders hadden mensen negen dagen lang minder makkelijk bij een apotheek terecht gekund. De staking zou betekenen dat er negen dagen lang slechts beperkt medicatie geleverd kon worden bij de apotheken. Overigens vinden wij wel, dat de medewerkers van de apotheken een beter loon verdienen dan ze nu krijgen voor hun zware werk.

Al toen de staking werd aangekondigd zag je een run ontstaan op apotheken, waar het erg druk werd aan de balie en mensen lang op hun beurt moesten wachten. Toen de rechter zijn veto over de staking uitsprak, nam die drukte weer af.

Werkgeversvereniging Zelfstandige Openbare Apothekers (WZOA) had samen met de Associatie van Ketenapotheken (ASKA) een kort geding aangespannen tegen de vakbonden FNV en CNV. De rechter stelde de werkgevers in het gelijk. De werkgevers realiseren zich overigens wel dat ze met de medewerkers in gesprek moeten over hun teleurstelling om de verboden staking.

De bonden hadden een staking uitgeroepen omdat het personeel naar eigen zeggen zwaar onderbetaald wordt voor zeer verantwoordelijk werk en een hoge werkdruk. De staking is niet van de baan, mogelijk breekt die begin volgend jaar alsnog uit. Door te staken willen de medewerkers een loonsverhoging afdwingen.

 

Niet-reanimerenpenning bestellen via NVVE, want patiëntenfederatie stopt ermee

Geschreven door

De Patiëntenfederatie stopt met de uitgifte van de niet-reanimerenpenning. Dat komt omdat het ministerie van Volksgezondheid vanaf de jaarwisseling geen subsidie meer geeft voor de verstrekking van de niet-reanimerenpenning. Dat maakte de Patiëntenfederatie bekend. Maar geen nood, de penning is nog steeds verkrijgbaar. Vanaf 1 januari 2025 kun je de penning nog krijgen via de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde NVVE.

Als je niet gereanimeerd wilt worden kun je dat aangeven in een wilsverklaring. Je kunt ook een niet-reanimerenpenning bestellen want die is gelijkwaardige aan een wilsverklaring. Met een wilsverklaring maak je jouw wensen over je medische behandeling duidelijk wanneer je daar zelf niet meer over kunt beslissen. Bijvoorbeeld doordat je bewusteloos bent. Bij een acute hartstilstand is zo’n verklaring meestal niet direct beschikbaar. Daarom is het handig om een niet-reanimerenpenning te bestellen en die altijd bij je te dragen. Met de niet-reanimerenpenning verbiedt je dokters en andere zorgverleners onder alle omstandigheden te reanimeren.

Je kunt de niet-reanimerenpenning aanvragen via de NVVE. Kijk hier voor meer informatie.

Voor meer informatie kun je ook terecht bij de Reanimatieraad – daar kun je meer te weten komen over niet-reanimerenpenningen.

Cafeïnepoeder niet zo onschuldig als het lijkt

Geschreven door

Mensen die cafeïnepoeder gebruiken of voedingssupplementen, afslankproducten en energizers die cafeïne bevatten, kunnen te maken krijgen met gezondheidsrisico’s. Hiervoor waarschuwt het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC). Het NVIC ontving enkele meldingen en Lareb één waarbij mensen per ongeluk teveel cafeïnepoeder innamen en op de intensive care belandden met ernstige hartproblemen.

De laatste jaren is het gebruik van cafeïne toegenomen. Veel mensen, waaronder medische professionals, onderschatten de gevaren van cafeïne omdat het vaak dagelijks wordt gebruikt. Echter, koffie, thee en energydranken bevatten relatief lage concentraties. Voedingssupplementen bevatten vaak een veel hogere concentratie, waardoor het risico op een overdosering aanzienlijk toeneemt.

Het gebruik van cafeïnepoeder
Cafeïnepoeder is extreem geconcentreerd. De gebruiker kan het zelf doseren waardoor een overdosering snel kan optreden. Eén gram puur cafeïnepoeder is qua dosis cafeïne vergelijkbaar met de inname van twee liter gewone filterkoffie.

Sporters zijn gewend maatschepjes van enkele grammen te gebruiken voor eiwitpoeders en pre-workoutpoeders. Bij geconcentreerde cafeïnepoeders kan zo’n hoeveelheid al snel genoeg zijn voor een ernstige cafeïnevergiftiging. Een cafeïnevergiftiging kan leiden tot levensbedreigende situaties, zoals hartritmestoornissen, stuipen en een gevaarlijk laag kaliumgehalte.

Melding Lareb
Bijwerkingencentrum Lareb ontving 1 melding van een onbedoelde overdosering bij het gebruik van cafeïnepoeder bij een jonge man. De klachten hierbij waren, overgeven, onrust, hyperventilatie, spiertrekkingen en hartkloppingen. Na een verblijf van 48 uur op de intensive care met behandeling, is hij hersteld van zijn klachten.

Waarschuwing
Het advies is om de doseringsinstructies op de verpakking zorgvuldig te lezen. Iemand die toch te veel cafeïne binnenkrijgt of klachten ervaart na het gebruik van een cafeïnebevattend product, kan het beste contact opnemen met een arts.

Lees hier het volledige nieuwsbericht van het NVIC.

Bron: Lareb.nl

Help mij met mijn afstudeeronderzoek!

Geschreven door

Mijn naam is Dana, ik ben vierdejaars communicatiestudent. Tot juni 2025 ben ik werkzaam op het kantoor van Hartpatiënten Nederland om mijn afstudeeronderzoek uit te voeren.

Ik wil in kaart brengen waarom mensen wel of niet doneren aan goede doelen. Daarom heb ik een korte enquête opgesteld.
Het invullen hiervan kost slechts vijf minuten en uw hulp zou enorm waardevol zijn!

Doet u mee?
Klik hier om de enquête in te vullen.

Alvast heel erg bedankt voor uw tijd en bijdrage!

Zenuwschade door gebruik van voedingssupplementen met vitamine B6

Geschreven door

Bijwerkingencentrum Lareb heeft al eerder bericht over zenuwschade door gebruik van voedingssupplementen met vitamine B6, maar meldingen hierover blijven binnenkomen. Tot nu toe ontving Lareb 238 meldingen van zenuwpijnen bij mensen die producten gebruikten met vitamine B6. Door dit mogelijke risico is voorzichtigheid geboden bij vitamine B6 suppletie.

Vitamine B6 speelt een belangrijke rol in het lichaam bij de stofwisseling en bij de werking van bepaalde hormonen. Ook is vitamine B6 nodig voor een goede werking van het immuunsysteem en de zenuwen. Omdat ons lichaam vitamine B6 niet zelf kan maken, moeten we dit via ons voedsel binnenkrijgen. Vitamine B6 zit in voeding zoals, vlees, eieren, melkproducten, peulvruchten en graanproducten.

Teveel vitamine B6

De meeste mensen krijgen voldoende vitamine B6 binnen via hun voeding. Toch slikken veel mensen voedingssupplementen met vitamine B6 naast hun gewone voeding. Als je een lange tijd veel vitamine B6 binnenkrijgt, kan dit soms schade veroorzaken aan de zenuwen in armen en/of benen. De klachten zijn te herkennen aan tintelingen, een doof gevoel of pijn in handen en/of voeten.

Dagdosering vitamine B6

Producten met vitamine B6 zijn in verschillende sterktes te koop bij de drogist, apotheek, in de supermarkt en online. De aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor volwassenen is 1,5 milligram vitamine B6 per dag. Vanaf 1 oktober 2018 staat in de Warenwet dat in supplementen niet meer dan 21 milligram vitamine B6 per dag mag zitten. Kortgeleden heeft de Europese autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) een veilig niveau geadviseerd van 12 milligram vitamine B6 per dag. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) is voornemens het maximumgehalte B6 dat aanwezig mag zijn in voedingssupplementen hierop aan te passen.

Meldingen bij Lareb

Van de 238 meldingen van zenuwschade bij mensen die producten gebruikten met vitamine B6, betrof het in 79 gevallen een product met een dagdosering van 12 milligram of minder. Een der

de van de mensen gaf aan dat zij herstellende waren nadat zij stopten met het gebruik van deze producten.

Waarschuwen

Voedingssupplementen worden door mensen over het algemeen als veilig gezien, maar ze kunnen ernstige bijwerkingen hebben. Het is belangrijk om op de hoogte te zijn van de mogelijke gevaren van een te hoge vitamine B6 inname via voedingssupplementen.

Lareb heeft de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) op de hoogte gesteld van deze meldingen.

Bekijk hier het overzicht van de meldingen van zenuwschade door gebruik van voedingssupplementen met vitamine B6 (in het Engels).

Bron: Lareb.nl

Het fenomeen van Raynaud en bètablokkers

Geschreven door

Bètablokkers, zoals metoprolol en bisoprolol, kunnen het fenomeen van Raynaud veroorzaken. Dit komt redelijk vaak voor. Bij het fenomeen van Raynaud krijgt iemand last van koude vingers of tenen. Deze worden eerst wit en daarna blauw en rood en kunnen tintelen of pijn doen.

Het fenomeen van Raynaud kan bij alle bètablokkers ontstaan, maar mogelijk bij de ene vaker dan bij de andere. Hoeveel last iemand ervan heeft verschilt ook per persoon. Stop niet zomaar met het gebruik van een bètablokker. Bespreek klachten altijd met een arts of apotheker.

Het fenomeen van Raynaud komt bij bètablokkers vaak voor

Uit onderzoeken blijkt dat het fenomeen van Raynaud bij bètablokkers bij gemiddeld 7% tot 15% van de gebruikers voorkomt. De bijwerking hangt niet af van de gebruikte dosis, hoe lang iemand het geneesmiddel gebruikt, of waarvoor het gebruikt wordt. In de algemene populatie komt het fenomeen van Raynaud voor bij ongeveer 5%. Het komt het vaakst voor bij jongeren tot ongeveer 30 jaar en iets vaker bij vrouwen en mensen die roken.

Bètablokkers vernauwen bloedvaatjes in vingers en tenen

Het fenomeen van Raynaud ontstaat door een kortdurende vernauwing van de kleine bloedvaten in de vingers en tenen. Hierdoor stopt de normale doorbloeding, waardoor de vingers of tenen wit en blauw verkleuren. Als de doorbloeding weer opgang komt, worden de vingers rood en kunnen gaan gloeien, tintelen of pijn doen. Bètablokkers kunnen de wijdte en de rek van deze kleine bloedvaten verstoren door verschillende eigenschappen. Alfareceptoren in de kleine vaten zorgen normaal gesproken voor vaatvernauwing, en bètareceptoren voor vaatverwijding. Door het blokkeren van bètareceptoren krijgt vaatvernauwing de overhand. Ook zorgen bètablokkers voor een afname van het de hoeveelheid bloed die het hart per minuut rondpompt, waardoor er minder bloed naar de vingers en tenen stroomt. Dit kan een reflex veroorzaken die de bloedvaatjes verder vernauwt.

Het ontstaan van Raynaud verschilt per bètablokker

Binnen de groep bètablokkers zijn er onderlinge verschillen die hun effect bepalen. Als eerste kunnen bètablokkers worden onderverdeeld in selectieve en niet-selectieve bètablokkers. Selectieve bètablokkers blokkeren vooral de bèta-1-receptoren, die in het hart voorkomen. Niet-selectieve bètablokkers blokkeren zowelbèta-1- als bèta-2-receptoren, die voorkomen in bloedvaten ende luchtwegen. Uit studies blijkt echter geen verschil in het ontstaan van het fenomeen van Raynaud tussen selectieve en niet-selectieve bètablokkers

Het fenomeen van Raynaud ontstaat minder vaak bij bètablokkers met vaatverwijdende eigenschappen

Sommige bètablokkers hebben niet alleen een blokkerende werking op bètareceptoren, maar kunnen deze receptoren ook gedeeltelijk activeren, zoals pindolol. Dit wordt ook wel intrinsieke sympathicomimetische activiteit (ISA) genoemd. Door deze gedeeltelijke activatie treedt er minder vaatvernauwing op. Bètablokkers met ISA hebben mogelijk een lager risico om het fenomeen van Raynaud te veroorzaken. Ook hebben sommige bètablokkers vaatverwijdende eigenschappen, zoals labetalol, dat ook alfa-2-receptoren kan blokkeren. Bij deze bètablokkers is het risico op het ontwikkelen van het fenomeen van Raynaudmogelijk ook lager.

Mogelijk minder Raynaud klachten bij bètablokker in combinatie met calciumantagonist

Uit onderzoek blijkt dat mensen met klachten van Raynaud die zowel een bètablokker als een calciumantagonist gebruiken, minder hevige klachten van koude handen ervaren dan wanneer alleen een bètablokker wordt gebruikt. Bovendien blijkt de doorbloeding van de vingers beter bij de combinatie van een bètablokker en een calciumkanaalblokker vergeleken met alleen een bètablokker.

Bron: Lareb.nl

Beeld: Stadia Raynaud | © Beeldmateriaal Slingeland Ziekenhuis

Dit artikel verscheen eerder in het Hartbrug Magazine