Ik was negen of tien jaar oud en had een zwerende vingertop. Mijn moeder zei dat het ‘een fijt’ was en mijn oma vond dat het ‘belezen’ moest worden. Dat had ik weer: twee woorden die ik niet kende, het ene zeer pijnlijk, het tweede leek me wel wat. Ik las graag. Pas veel later leerde ik dat ‘belezen’ zoveel betekent als ‘bezweren’, en dat er mensen waren die de gave hadden om kwalen te genezen door magische formules uit te spreken. Bij ons in het dorp, zo is me later verteld, was dat Anna, het ‘fijtvrouwke’ genoemd, maar je kon er ook voor velerlei ander ongemak terecht. ‘Belezen’ was een bovennatuurlijke gave, en de ‘aflezers’ (zijn er die nog?) mochten er niet voor betaald worden. Je mocht ze er zelfs niet voor bedanken, want dan werkte het niet. Een mooi ziektekostensysteem.

Over dat belezen en de bijbehorende spreuken las ik onlangs een even geleerd als  onderhoudend boek. Wat mijn moeder ‘fijt’ noemde, was voor mijn oma waarschijnlijk nog ‘vingerworm’. Het idee was dat in de vingertop een worm zat, en de spreuk van de aflezer was erop gericht die worm onschadelijk te maken. Met woorden als: ‘Bij de almacht van God gebied ik u, worm, niet te drinken van dit bloed, en niet te eten van dit vlees…’ Meestal moest er nog een gebed volgen. Maar je kon fijt ook te lijf gaan met ‘pleisters’ van gedroogde weegbreewortel of een geplet preiblad. Het vertrouwen in het woord was nog zeer hoog, en de natuur was één grote apotheek. Het klinkt tegenwoordig heel vreemd, Christus aanroepen tegen eksterogen, maar het zal toch best wel geholpen hebben, anders zouden ze het niet eeuwenlang gedaan hebben.

Moeder vond het maar niks, die Anna. We gingen naar de huisarts. Ik herinner me dat die een stuk uit de betrokken nagel wegknipte. Mijn moeder kreeg verband en een tubetje zalf  mee. De volgende avonden werd het verbandje verschoond. Ik heb altijd gedacht dat het de zalf was die me van het fijt afhielp. Maar nu ik erover nadenk, vind ik dat ik toen toch belezen ben. Want elke avond zei mijn moeder dat ik een flinke jongen was, dat het nu spoedig beter zou zijn en dat ze de nagel al zag groeien.

Het boek is Middeleeuwse witte en zwarte magie in het Nederlands taalgebied, door W.L. Braekman. Het is te vinden op de website van de Digitale Bibliotheek Nederland.

Column door: Ed Schilders

Het begrip ‘wachtlijsten’ maakt bij onze patiëntenorganisatie, Hartpatiënten Nederland, veel herinneringen los. Het voert ons in gedachten terug naar midden jaren zeventig van de vorige eeuw, toen wij onder de naam ‘Nederlandse Hartpatiënten Vereniging’ luchtbruggen organiseerden met enkele vooraanstaande hartcentra in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.

Het langdurig in stand houden van deze luchtbruggen was een noodgreep om hartzieke patiënten letterlijk te beschermen tegen de toen erbarmelijke omstandigheden in de hartzorg van ons land.

Volkomen onnodig verloren in die jaren vele honderden hartpatiënten het leven, omdat zij op één van die talrijke uitpuilende en daardoor uitzichtloze ziekenhuiswachtlijsten stonden. Ze stierven, omdat zij niet op tijd de medische zorg kregen die zij dringend nodig hadden. Of, omdat de hartgeneeskunde kwalitatief te wensen overliet.

De zorg in de hartcentra van Houston, waar wij vanaf voorjaar 1976 drie jaar lang elke twee weken telkens 25 hartpatiënten ter behandeling afleverden, was van hoge kwaliteit en meestal levensreddend. De Nederlandse hart- en vaatzorg kon daaraan toen niet tippen. Ook het St. Anthony’s Hospital in Londen hield Nederlanders in leven die in eigen land mogelijk waren gestorven.

Wachtlijsten… ze grepen onze grondleggers destijds naar de keel.

De emoties van toen spelen vandaag de dag geen enkele rol meer bij beleidsmakers in de gezondheidszorg. Zij lijken de wachtlijst binnen afzienbare tijd zelfs terug te laten keren. En niemand die er een beklemmend gevoel bij krijgt.

Het Centraal Planbureau doet onderzoek naar de mogelijk nieuwe rol van de wachtlijst, namelijk: als instrument bij het terugdringen van zorgkosten. Het CPB stelt namelijk dat artsen kritischer afwegingen maken over de noodzaak van een medische behandeling wanneer er véél patiënten op een wachtlijst staan.

‘Een gebrek aan wachtlijsten kan duiden op overbehandeling’, zegt CPB-onderzoeker Rudy Douven recent in de Volkskrant. ‘Patiënten gaan te snel naar de arts of specialisten behandelen te veel.’ Een en ander lijkt te zijn ingegeven door opmerkingen van oud-minister Klink. Die stelde dat elk jaar acht miljard euro kan worden bezuinigd als dokters ‘afzien van overbodige en ondoelmatige behandelingen’.

Bizar dat de wachtlijst – ooit een toonbeeld van onvoldoende medische capaciteit – nu het nieuwe middel is om te besparen op zorg.

Column door: Jan van Overveld

Voor mensen die in de rats zitten en voor hun leven afhankelijk zijn van medicijnen, is het bijna niet voor te stellen dat degenen van wie ze afhankelijk zijn, alleen in geld geïnteresseerd zijn. En feitelijk niet in de gezondheid van de patiënt. Het ergerlijke is dat alles in dit kapitalistische systeem om winst draait. Waar geen winst te behalen valt, gebeurt ook niks. Want massa is kassa. En de farmaceutische bedrijven weten dat ook.

Ze weten dat er zware winsten te behalen zijn overal waar mensen ziek zijn en dringend medicijnen nodig hebben. En ze gaan steeds verder in hun doldriestheid.

Diabetes staat voor de farmaceutische industrie – je zou het bijna gaan geloven – niet voor een zorggebied waar mensen geholpen moeten worden, maar voor vette winsten. Er wordt nogal wat gevaarlijk spul op de markt gebracht. Miljoenen mensen gebruikten Avandia, een antidiabetesmiddel. Uiteindelijk werd het vorig jaar uit de schappen gehaald nadat er wereldwijd 47.000 mensen aan waren gestorven. Alsof je een emmer leeg schudt. 47.000 mensen! Producent Glaxo Smith Kline wist vooraf dat het middel een verhoogd risico op hart- en vaatproblemen gaf. Maar het bedrijf verdonkeremaande de gegevens daarover. Na allerlei procedures trof het bedrijf een schikking van drie miljard dollar. Let wel, om er op die manier nog goedkoop van af te zijn!

Nu stond er in Medisch Contact van 12 oktober een grote advertentie voor weer een nieuw wonder op de diabetesmarkt, de zogenoemde DPP-4-remmers. Effectief, minder risico op dikker worden, en meer van dat schoons, brult de reclame in het voorname artsenblad. Bullshit, dus. Ergelijk. In de Telegraaf van 13 oktober waarschuwt huisarts Hans van der Linde voor dit goedje, inmiddels voorgeschreven aan 30.000 mensen in Nederland. Niet doen, niet slikken, niet voorschrijven, is kort en goed de waarschuwing van de huisarts. Straks zijn de poppen weer aan het dansen, als blijkt dat mensen er kanker van krijgen, alvleesklierkanker, dat als bijwerking al gesignaleerd is, aldus Van der Linde in de Telegraaf. Het zal de producent een worst wezen. De omzet van dit hoogst twijfelachtige medicijn bedraagt in Amerika al één miljard euro…..

Column door: Henri Haenen

Compassie is een belangrijk Boeddhistisch begrip. Als je in het Nederlands woordenboek de betekenis van compassie opzoekt, dan wordt het vertaald in onder andere mededogen en medelijden. 

Mijns inziens is compassie mededogen en geen medelijden

Medelijden betekent letterlijk dat je mee lijdt met het lijden van de ander. Je maakt het lijden van de ander tot lijden van jezelf, alsof je zelf in de situatie van de ander zit.

Meestal is dat niet zo, het is iets dat je bedenkt. Zelfs als twee mensen in precies dezelfde situatie zitten, dan zullen ze die toch allebei anders beleven.

Als je mee lijdt met iemand anders, dan probeer je je in feite voor te stellen hoe jij jezelf zou voelen, als jij in die situatie zou zitten.

----

Hoewel ik er graag op mag foeteren, moeten we ons er maar bij neerleggen dat we voortdurend belazerd worden. Zoals bijvoorbeeld als vanouds, ons allerlei stukken vlees die zijn aaneengeplakt uit andere delen dan de ham – per definitie de achterpoot van een varken – ham worden genoemd. Dus vind je ook delen van andere dieren die vaagweg van achteren komen als ham verkocht, al staat er dan wel altijd nog bij van welk dier het is: lamsham, hammetje van gevogelte en zelfs hamvis (wat, zoals u weet, zeeduivel is). Over varkensvlees in filet Américain heb ik het dan maar niet eens.

Maar er groeit een nieuw probleem. Nu is dat vooral iets wat in Engeland opspeelt, maar het gebeurt hier ook en zal op steeds groter schaal gebeuren.

In Engeland zit de plaatselijke keuringsdienst er achteraan dat op vooral pizza, maar ook in ander fastfood, zogenaamd ham wordt gedaan – zoals op de pizza ham-ananas – die helemaal geen ham is, maar niet eens van het varken komt. Dan gaat het om kalkoen. Dat blijkt een goedkoper vervanger te zijn voor van alles, maar hier gaat het niet om de prijs. Veel van die fastfood bedrijven, meestal lokale kleinschalige pizzeria’s, worden gedreven door gelovige islamieten en het voedsel dat ze serveren is halal. Dat is heel eerbaar en daar zult u me ook geen kwaad woord over zien schrijven. Het probleem is dat ze ook graag klandizie hebben van wie niet halal eet, dus niet alleen afficheren ze dat halal niet duidelijk, ze gaan zo ver dat ze, om de daar naar verlangende klanten niet teleur te hoeven stellen en dus klandizie en omzet mis te lopen, hun kalkoen pizza’s als ham pizza’s verkopen. Die hoeven helemaal niet minder te zijn in kwaliteit of zelfs goedkoper om te produceren, maar het is gewoon misleiding en dus terecht verboden. Sommige consumenten kunnen allergisch zijn voor een niet aangegeven ingrediënt en alleen al daarom is het vals etiketteren strafbaar. Maar voldoen aan de wettelijke voorschriften kan omzet schelen, denkt de kleine middenstander, en omdat hij denkt toch buiten de schijnwerpers te staan en de kans op ontdekking minimaal acht, blijft hij liever in overtreding.

Dit is maar een voorbeeld van voedselvervalsing, waarbij duidelijk wordt dat, hoewel het niet in eerste instantie om het geld gaat, dat in tweede instantie wel degelijk zo is. En zo worden we opgescheept met allerlei valse benamingen die iets anders suggereren dan we krijgen, omdat iemand daar meer winst uit kan slaan en we daarbij ook nog graag voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Over namaakkaas op pizza’s werd al eens aan de bel getrokken, en het gaat nog veel verder. Het bedrog woekert voort op alle niveaus van de voedselproductie.

Column door: Johannes van Dam †