30 jaar hartzorg Zwolle: ‘De eerste operatie liep als een trein’

Zonder hartlongmachine is een openhartoperatie onmogelijk.  Perfusionist Cees Maas: ‘Het is een buitenmenselijke circulatie. Als de cardiothoracaal chirurg de hartlongmachine met canules (buisjes) heeft aangesloten aan de patiënt neemt de machine de functie van het hart en de longen over.’ Cees is één van de pioniers binnen de Cardiothorocale chirurgie, nu onderdeel van Isala Hartcentrum. Hij werkt nog steeds op de OK van Isala.

 

Cees Maas kwam in 1987 met cardiothoracaal chirurg Frans Leicher vanuit Rotterdam naar Zwolle om daar samen met andere vakgenoten de Cardiothoracale chirurgie op te bouwen. Cees: ‘De OK was er, maar de Perfusie moest vanaf de grond worden opgebouwd. Zo gebruikten wij voor de eerste hartlongmachines gecertificeerde pompen, maar de ombouw lieten wij maken door een keukenleverancier uit Kampen. En samen met Medisch technologie ontwierpen wij onder meer een watersysteem en een regulatiesysteem voor het zuigbloed. Toen kon dat nog, nu is het ondenkbaar om zelf je apparatuur te ontwerpen. De machines hebben het overigens twintig jaar uitstekend gedaan. Een machine is naar het hartziekenhuis in Jakarta gegaan waar Isala Hartcentrum mee samenwerkt.’

 

 

Voordat de eerste patiënt op de operatietafel lag, hield de Cariothoracale chirurgie (nu onderdeel Hartcentrum) in november 1987 een opendag. ‘Wij hadden een OK opstelling gemaakt en zo konden inwoners van Zwolle en uit de omgeving vast kennis maken met wat wij gingen doen. Het liep storm, iedereen was benieuwd. Op maandagochtend 4 januari was het dan zover en stond de eerste patiënt op de planning. Meneer kreeg drie omleidingen, ik het weet het nog goed. De zondag ervoor waren wij met het hele team nog bij elkaar geweest. Alles hadden wij voor de zoveelste keer doorgenomen. De hartlongmachine had ik in de weken daarvoor ook regelmatig laten draaien. Wij wilden niets aan het toeval overlaten. Ik vormde met cardiothoracaal chirurgen Frans Leicher en Max Haalebos al een team. Ik had al vele operaties samen met hen gedaan. Met de andere mensen uit het team, hadden wij alles goed doorgesproken. De operatie van onze eerste patiënt liep dus als een trein.’

 

 

De openhart operatie zelf veranderde niet veel de afgelopen drie decennia. Cees: ‘Als je kijkt naar onze hartlongmachines zijn vooral de disposables veranderd en sterk verbeterd. Bij een perfusie moet je zuurstof in het bloed overbrengen. Dat deden wij vroeger met een bruissteentje die je ook in aquaria gebruikt voor zuurstof. Je brengt dan zuurstofbelletjes in het bloed waardoor er uitwisseling kan plaatsvinden van zuurstof voor Co2 (koolstofdioxide). Alle bellen worden er daarna weer uitgefilterd. Maar na een aantal uur, was het bloed helemaal kapot. Binnen die tijd moest de operatie dus klaar zijn. Nu gebruiken wij een membraam waar door de uitwisseling van zuurstof voor Co2  plaatsvindt en zo houd je het bloed veel langer goed. Tevens zijn de bloedpompen verbeterd en de slangen aan het apparaat – vergelijk het met de aderen van een patiënt – zijn in de loop van de tijd ook veel bloedvriendelijker geworden.’

 

 

Cees spreekt zijn patiënten eigenlijk nooit. Niet na de operatie en ook niet voor een controle op een poli bijvoorbeeld. Dat neemt niet weg dat hij altijd wel wil weten hoe het met iemand gaat na de ingreep. ‘Dat zie ik via de computer; in het digitale dossier, of ik loop nog even langs op de IC. Even kijken hoe iemand er bijligt. Sommige patiënten vergeet je nooit weer zoals onze eerste patiënt in Zwolle. Heel bijzonder en indrukwekkend was dat ik de perfusie mocht doen van de allereerste harttransplantatie in Nederland. Dat was in Rotterdam. Tegenwoordig gaat er bijna niets meer mis in de operatiekamer. Maar als het misgaat, heeft dat veel impact. Je praat daarover met elkaar. Ik wil altijd zeker weten dat ik er alles aan gedaan heb om de schade aan de patiënt te beperken. Als perfusionist kan ik mij geen fout permitteren want daarmee kan ik een leven in gevaar brengen.’

 

 

Maar waarom wordt iemand perfusionist, zeker in een tijd toen er nog geen officiële opleiding voor was? ‘Ik wilde gewoon aan het werk’, vertelt Cees. ‘Ik solliciteerde overal op. Na mijn militaire dienst, zag ik een vacature voor perfusionist in het Erasmus MC en daar heb ik op geschreven. Ik had geen idee waar ik aan begon. Tijdens mijn diensttijd reed ik op een Leopard tank. De perfusionist in Rotterdam die mij aannam zei dat als ik verantwoordelijk was geweest voor zo’n dure tank, ik ook verantwoordelijk kon zijn voor een hartlongmachine. Zo is het begonnen. Ik vond het geweldig en nog steeds vind ik mijn beroep mooi. Sinds het jaar 2000 gaan wij met een wisselend team vanuit Isala Hartcentrum regelmatig naar een ziekenhuis in Egypte om daar mensen te opereren aan hun hart. Dan moet ik altijd weer terugdenken aan de begintijd in Zwolle. Want werken in Egypte is ook pionieren. Geweldig dat wij daar patiënten kunnen helpen, en vakgenoten kunnen opleiden ook al is het maar een heel klein druppeltje op de gloeiende plaat.’

 

Bron: Isala